tag:blogger.com,1999:blog-51574153971462092232024-02-20T15:22:13.498-08:00Ajit WaykarAjithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.comBlogger37125tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-10863343722122529922012-09-21T22:53:00.001-07:002012-09-21T22:59:44.242-07:00चहाच्या पेल्यातलं (पहिलं) वादळ <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CADMINI%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_filelist.xml" rel="File-List"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CADMINI%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_themedata.thmx" rel="themeData"></link><link href="file:///C:%5CDOCUME%7E1%5CADMINI%7E1%5CLOCALS%7E1%5CTemp%5Cmsohtmlclip1%5C01%5Cclip_colorschememapping.xml" rel="colorSchemeMapping"></link><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><style>
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:Mangal;
panose-1:0 0 4 0 0 0 0 0 0 0;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:32771 0 0 0 1 0;}
@font-face
{font-family:"Cambria Math";
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:roman;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1107304683 0 0 159 0;}
@font-face
{font-family:"Arial Unicode MS";
panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;
mso-font-charset:128;
mso-generic-font-family:swiss;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-134238209 -371195905 63 0 4129279 0;}
@font-face
{font-family:Calibri;
panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:swiss;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610611985 1073750139 0 0 159 0;}
@font-face
{font-family:"\@Arial Unicode MS";
panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;
mso-font-charset:128;
mso-generic-font-family:swiss;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-134238209 -371195905 63 0 4129279 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin-top:0in;
margin-right:0in;
margin-bottom:10.0pt;
margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-ansi-language:EN-IN;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:Calibri;
mso-fareast-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;
mso-ansi-language:EN-IN;}
.MsoPapDefault
{mso-style-type:export-only;
margin-bottom:10.0pt;
line-height:115%;}
@page Section1
{size:595.3pt 841.9pt;
margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;
mso-header-margin:35.4pt;
mso-footer-margin:35.4pt;
mso-paper-source:0;}
div.Section1
{page:Section1;}
</style>
--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">हल्ली टिनपाट वादांना चहाच्या
पेल्यातील वादळे म्हंटलं जातं. पण, ज्या वादावरून चहाच्या पेल्यातील वादळ हा
शब्दप्रयोग मायम-हाटीत रुढ झाला, तो वाद मात्र अजिबात क्षुल्लक नव्हता. या
वादामुळे जे वादळ उठलं, तेदेखील भयंकरच होतं. प्रचलित सामाजिक संकेतांना त्याने
हादरे दिले. पुणे ही सामाजिक वाद आणि सुधारणांची भूमी मानली जाते. पहिलं चहाच्या
पेल्यातलं वादळदेखील इथंच निर्माण झालं. अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धातलं अखेरचं
दशक. जगाचा ज्ञानविस्तार आपल्यापाशीच येऊन थांबतो, अशी तत्कालीन सनातनी पुणेकर
ब्राम्हणमंडळींची ठाम समजूत होती. त्यामुळे विज्ञानाशी या ब्रम्हवृंदाचा तितकाच
संबंध होता, जितका चर्चचा गॅलिलिओशी. </span><span lang="EN-IN" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> इथली सुधारक मंडळी ज्या तडफेने
परिवर्तनाच्या चळवळींना चालना देण्याचा प्रयत्न करायचे, तितक्याच आसुरी उत्साहाने
त्यांच्या प्रयत्नांत खोडा घालण्यासाठी सनातनी लोक इरेला पेटायचे. पुण्यात
जगद्वंद्य समाजसुधारक होऊन गेले. त्यांच्या कार्याला आणि त्यांनी पचवलेल्या
विरोधाला जगाच्या पाठीवर तोड नाही. बहुधा कर्मठांच्या या कडव्या विरोधामुळेच
सुधारकांच्या व्यक्तित्वाचे आणि कर्तृत्वाचे मोठेपण आणखी उजळून निघाले असेल. ही
बोटभर पुणेकर मंडळी ज्या प्राणपणाने समाजात पुरोगामीपण वर्धिष्णू करू पाहत होती,
त्याहून अधिक कट्टरता सनातन्यांच्या धार्मिक आचरणात होती. समाजसुधारणेसाठी पुढे
पडणारे कुठलेही पाऊल लगेच वादांची वादळे निर्माण करत असे.</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> असे बखेडे उभे करणा-या पुणेकरांना
इतर लोकांनी दोष देण्याऐवजी त्यांचे आभार मानले पाहिजेत, असा खास शालजोडीतला
आपल्या </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">सुधारक</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">मधून गोपाळ गणेश आगरकरांनी मारला
आहे.</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-IN" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">महाराष्ट्राच्या सामाजिक
इतिहासातील पहिले चहाच्या पेल्यातील वादळ निर्माण करण्याचे पितृत्व याच मंडळींकडे
जाते. या चहा प्रकरणावरून त्या वेळी सनातन्यांनी प्रचंड कोल्हेकुई केली होती. ती
इतकी की, चहाच्या पेल्यांना लावलेली तोंडं आता कुठं लपवायची असा प्रश्न हे अमृततुल्य
प्राशन करणा-यांना पडला असेल. अर्थात, मराठी भाषेला नकळतपणे असा शब्दप्रयोग बहाल
केल्याबद्दल सनातन्यांचे ऋण मानत </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">जैसे
थे</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> स्थितीत रहायचे की इतिहासापासून धडे घेत सुधारकी बाण्याने
प्रगतीच्या दिशेने जायचे, हे ज्याच्या-त्याच्या मेंदूच्या घडणावळीवर अवलंबून आहे. </span><span lang="EN-IN" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">ग्रामण्य प्रकरण या नावाने ही
घटना कुख्यात आहे. ग्रामण्य म्हणजे बहिष्कृत करणे अथवा वाळीत टाकणे. युरोपियन
मिशनरी पुण्यात शिक्षणप्रसाराचं काम करत होते. गोपाळराव जोशी नामक गृहस्थाने पंचहौद
मिशनच्या शाळेतील मिशनरी शिक्षकांकरवी पुण्यातील काही लब्धप्रतिष्ठीत मंडळींना
शाळेत एका व्याख्यानाला आमंत्रित केले होते. त्याला रावबहादूर रानडे, लोकमान्य
टिळक अशा नामी असामी हजर राहिल्या. व्याख्यानानंतर सर्वांना चहा देण्यात आला. या
मंडळींनी मिशन-यांच्या हातचा चहा प्यायल्याची बातमी जोशींनी </span><span lang="EN-IN" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">पुणे वैभव</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> नावाच्या वृत्तपत्रात प्रसिद्ध केली. त्यावरून पुण्याचे
कर्मठ वातावरण ढवळून निघाले. मिशन-यांच्या हातचा चहा पिऊन धर्मभ्रष्ट झाल्यामुळे
या मंडळींना बहिष्कृत करावे, अशी सनातन्यांची मागणी होती. चहा पिण्याचे </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">पातक</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> केलेल्या मंडळींची कागाळी</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> थेट शंकराचार्यांपर्यंत नेण्यात आली. क्षुल्लक चहाच्या
पेल्यातून खरोखर मोठेच वादळ निर्माण झाले. शंकराचार्यांनी जानेवारी 1892मध्ये या
प्रकरणाचा सोक्षमोक्ष लावण्यासाठी ग्रामण्य कमिशन नेमले. म्लेंच्छांच्या हातचा चहा
प्यायल्याबद्दल दोषी ठरवत या अपराधाबद्दल प्रत्येकाने वैयक्तिक प्रायश्चित्त
घ्यावे, असा निर्णय कमिशनने दिला. सनातन्यांनी उठवलेले काहूर त्यावेळी टिपेला
पोहोचले होते. तेव्हा टी पार्टीला उपस्थित असलेल्या टिळक आणि इतर सुधारकांनी
प्रायश्चित्त घेण्याचे कबूल केले. लोकनिंदेपुढे सुधारणावाद्यांचे पाय लटपटले.
त्यांच्या पुरोगामित्वाचा मुखवटा तिथेच गळून पडला. प्रायश्चित्त घेण्याचा
पळपुटेपणा करणा-या या मंडळींची आणि ग्रामण्य प्रकरणाची आगरकरांनी </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">सुधारक</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">'</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">मधून यथेच्छ टर उडवली आहे. </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">"</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> आगगाडीतून प्रवास करताना
स्टेशनावरील ख्रिस्ती किंवा मुसलमान लोकांकडून चहाचे पेले, सोडावॉटरच्या बाटल्या
आणि गरज लागल्यास कणकेची बिस्कुटे घेणे आणि त्यांच्या योगाने तहान व भूक भागविणे
हा सामान्य प्रकार झाला आहे. अशा रितीने आचरण करणारे लोक राजरोसपणे समाजात वावरत
असून, आणि त्यांचे घरी हवे ते भिक्षुक आणि शास्त्री जेवत-खात असून त्यांच्या
वर्तनाबद्दल कोणीच शंका घेत नाही, हे आश्चर्य नव्हे काय</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> ? "</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> असा प्रश्न विचारत आगरकर पुढे म्हणतात, </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">" </span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आम्हांस तर असे वाटते की, असल्या
आचारास अधर्मी आचार म्हणावयाचे असेल, तर असला अधर्म परंपरेने ज्याच्या हातून घडला
नाही, असा एकही ब्राम्हण या देशात सापडणार नाही. खुद्द श्रीशंकराचार्य आणि त्यांचे
अनुयायी यांच्या पोटात पतितांच्या स्पर्शामुळे त्याज्य होणारे अन्नपाणी प्रतिदिवशी
जात आहे व आजपर्यंत पुष्कळ गेले आहे, असे दाखवता येईल.</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">"</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> स्थित्यंतर हा संस्कृतीचा स्थायीभाव असून उगीच
खोटा धर्माभिमान बाळगून जुन्या चाकोरीला चिकटून राहण्याचा अनैसर्गिक प्रयत्न
केल्यास समाजमन विकृत होत जाते, असा सज्जड इशाराही या प्रकरणाच्या निमित्ताने आगरकरांनी
शंभर वर्षांपूर्वी तत्कालीन धुरिणांना देऊन ठेवला होता. आगरकर भलतेच दूरदृष्टीचे
ठरले. अगोदर राजकीय सुधारणा की सामाजिक सुधारणा, या गाजलेल्या टिळक-आगरकर वादात प्रथम
सामाजिक सुधारणांचा आग्रह धरणा-या आगरकरांचं म्हणणं किती अचूक होतं, याचा
प्रत्यक्ष पुरावा आजूबाजूला सुरू असणा-या सामाजिक आणि धार्मिक अनागोंदीवरून मिळतोच
आहे. सामाजिक सुधारणांअभावी राजकीय स्वातंत्र्य उपभोगण्यास प्रजा असमर्थ ठरेल, अशी
आगरकरांची धारणा होती. ती खरी ठरलीय.</span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> अंधेरीच्या
राजाच्या दर्शनासाठी स्त्रियांना ड्रेसकोड सक्तीचा केलाय. त्याच्या विरोधात एखादीच
टिकेची टिटवी टिवटिवली असेल. बाकी सा-या समाजानं ठार बहि-याचं सोंग घेतलंय. या
ड्रेसकोड प्रकरणावरून पुरोगामी महाराष्ट्रात वादळ उठेल, अशी अपेक्षा होती. पण,
सध्या वादळं घोंघावतात ती फक्त राजकीय नेत्यांच्या चहाच्या कपांमध्ये. एक दिवस
बातम्यांचा विषय बनतात आणि शमतात. अहो आगरकर </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> हल्ली
चहाच्या पेल्यातली वादळं म्हणजे</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;">खरोखरीच
टिनपाट वाद </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">!!</span><span lang="MR" style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 20pt; line-height: 115%;"> ज्यातून सामाजिक आशय एकदम बाद </span><span style="color: white; font-family: "Arial Unicode MS","sans-serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;">!!!<o:p></o:p></span></div>
</div>
Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-26943929713355695112012-01-05T09:37:00.000-08:002012-01-05T09:37:21.843-08:00जन हे सुखाचे !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="-->
<m:smallfrac m:val="off">
<m:dispdef>
<m:lmargin m:val="0">
<m:rmargin m:val="0">
<m:defjc m:val="centerGroup">
<m:wrapindent m:val="1440">
<m:intlim m:val="subSup">
<m:narylim m:val="undOvr">
</m:narylim></m:intlim>
</m:wrapindent><!--[endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> आमच्या शेजारच्या
फ्लॅटमध्ये नवंकोरं जोडपं राहतं. नवंकोरं अशासाठी की, दोन महिन्यांपूर्वीच त्यांचं
लग्न झालंय. लव्ह मॅरेज. लग्न होऊन आठ दिवस होतात न् होतात, तोच त्यांच्यात
शब्दयुद्ध सुरू झाले. आता त्यांचा आवाज एवढा वाढतो की, रणक्षेत्राची मर्यादा आपसूक
ओलांडली जाते. त्यांचे शाब्दिक बाँबगोळे भिंतींच्या बंधनांना न जुमानता थेट आमच्या
हद्दीत येऊन पडतात. आमच्यापैकी कुणीही नाईट शिफ्ट करून सकाळी आलं की, या युद्धाची
झळ त्याला बसतेच. देवळातील काकड्याप्रमाणे त्यांच्या भांडणाचा कडाकाही मोठाच असतो.
एवढ्याशा वीस मिलीमीटर लांबीच्या मानवी स्वरयंत्रातूनदेखील गगनभेदी आवाज निघू
शकतो, याची आम्हाला या दोघांकडे पाहून खात्री पटली आहे. त्यांचा आवाज सुपरसॉनिक
विमानाचा पल्ला गाठून आख्ख्या फ्लोअरवर घुमत राहतो. डेसिबलची मर्यादा
ओलांडल्याबद्दल नवरा-बायकोविरोधात गुन्हा नोंदवणारा कायदा महाराष्ट्र प्रदूषण
नियंत्रण महामंडळाने अद्याप संमत केलेला नाही, हे यांचं सुदैव</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> अन्यथा, या दोघांसमवेत जगातील खूप सा-या
पती-पत्नींना तुरुंगात खितपत पडावं लागेल, असं माझं स्पष्ट मत आहे. भिंतींना कान
असतात, असं म्हणतात. पण, आमच्या भिंतींना ते नाहीत. कारण, या दोघांचे कानठळी आवाज
ऐकून त्या ठार बहि-या झाल्या आहेत. भिंतींचं काम खिडक्या करतात. त्या कायम उघड्या
असतात. शेजा-यांच्या आदळ-आपटीला झणझणीत शब्दांची फोडणी मिळाली, की तो ठसकेबाज वास
आपोआप आमच्या नाकात शिरतो. अंग झटकून ताठ होत सावध झालेल्या कुत्र्याप्रमाणे
खिडक्या स्वतःचे कान टवकारतात. पलीकडला शब्द न् शब्द आमच्यापर्यंत पोहोचवतात.
रात्रभर काम करून डोळ्यांत दाटलेली झोप यांची भांडणं ऐकून माझ्याशी काडीमोड घेत
पसार होते.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> बव्हंशी
जोडप्यांच्या भांडणांना तात्त्विक किनार कधीच नसते. किंबहुना अशी किनार नसणा-या
भांडणांवरती खास या दोन प्राण्यांचीच मक्तेदारी असते, असेही माझे ठाम मत बनले आहे.
कुठल्याही गोष्टीवरून ते वादाचा फुफाटा उडवू शकतात. त्यातून उडालेला खकाणा
नाकातोंडात जाऊन जीव गुदमरल्याशिवाय यांना चैन पडत नाही. रविवारची भाजी कुणी
आणावी, यावरून ते आठवड्यातून एकदा मिळणा-या सुट्टीचं भजं करून टाकतील. कारणं
क्षुल्लक असतात. पण, आव मात्र धर्मयुद्ध लढायला उतरलेल्या युधिष्ठिराचा आणतात. अंगावर
हात उगारणं सभ्य समाजात शोभत नाही. त्याला पर्याय म्हणून ही मंडळी एकमेकांच्या
इगोला रक्तबंबाळ होईतोवर लाथाळतात. हे शाब्दिक घाव इतके खोल-गहिरे असतात की, नंतर
मने सांधता सांधली जात नाहीत. ग्रीष्मात विहिरीने तळ गाठावा त्याप्रमाणे नात्यातली
ओल आटत जाते. कोरड्या रखरखीत चिखलासारखे नुसते व्यवहार शिलकीला पडतात. समाजासमोर
नात्याचे कलेवर जिवंत असल्याची कसरत करणे नशिबी येते.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> शेजारच्यांची भांडणे</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हे एक उदाहरण झाले. लोकलमध्ये प्रवास करताना
लोकांच्या चेह-याकडे पाहिलं की संसाराचं त्रासलेपण त्यांच्या कपाळावरील जाळीदार
आठ्यांमध्ये विणलेलं दिसतं. सप्तपदीच्या वेळी जोडीदारासोबत चालायची शपथ घेतलेली
असतानाही जो तो स्वतंत्रपणे प्रवासाला निघाल्यासारखा भासतो. भांडण झालं. ठीक आहे.
पण, भांडण मिटवण्यासाठी स्वतःहून पुढाकार घेण्याचा समजूतदारपणा दाखवण्याऐवजी
पती-पत्नीला दुःखावर फुंकर घालण्यासाठी आपापल्या ऑफिसातले कलीग का जवळचे वाटावेत</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> हे असं का होत चाललंय </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नात्याच्या मयत
होण्याची प्रक्रिया किती गतिमान झाली आहे, हे पाहून आश्चर्य वाटते. चायनामेड
प्रॉडक्टप्रमाणेच नात्यांच्याही टिकाऊपणाची खात्री देता येत नाही. पण, तरीही हे
लोक एकत्र राहतात. भांडतात, भांडतात आणि भांडतात. अखेर एकाच छताखाली झोपतात. भांडण
मिटलंय, असं तर काही दिसत नाही. युद्धभूमीवर दिवसभर मोर्चा सांभाळून थकून गेलेले
दोन्ही बाजूंचे सैन्य ज्याप्रमाणे रात्री विश्रांतीसाठी शस्त्रे म्यान करते, तसा
तात्पुरता तह या दोघांत होतो. दुस-या दिवशी नव्या दमाने नव्या विषयांची रसद पाठीशी
बांधली की, यांचे युद्ध पुन्हा सुरू. लग्न झाल्यानंतर सहा महिने, वर्षा-दोन वर्षातच
असले प्रकार सुरू होतात.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">याला काय एकत्र राहणं आणि संसार करणं म्हणायचं </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> हा किंवा ही नसल्यानंतर दुसरं कोणी आपल्या
आयुष्यात येईलच, या तारुण्यातल्या मस्तीतून हे येतं </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> दोन्ही बाजूंना कमिटमेन्ट नको वाटेनाशी का होते
</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मूल्ये तकलादू झालीयत, म्हणून हे चित्र सर्वत्र
दिसतंय का </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">एक मात्र खरं की,
भुसभुशीत वाळूत अजिंठा-वेरूळ आकाराला येत नाही. त्याला घडणीचा ठाशीव कातळच लागतो. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> तुकारामाने म्हंटलंय
की, </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जन हे सुखाचे,
दिल्या घेतल्याचे</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">; </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अंतकाळाचे</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही कोणी.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आजूबाजूचे फक्त सुखाचे वाटेकरी असतात. पाप अथवा
दुःख सर्वांनाच नकोसं वाटतं. पण, कुठल्याही परिस्थितीत पती अथवा पत्नीने कायम एकमेकांच्या
साथीसाठी सज्ज असावं, अशी अंगभूत अपेक्षा खुद्द या नात्यातच सामावलेली असते.
वाल्या कोळ्याच्या बायको-पोरांना फक्त सुखातच हिस्सा हवा होता, हा रामायणातील भाग
अपवादात्मक मानला जात होता. पण, हेच अपवादात्मक चित्र आता घराघरातील रामायण बनून समाजव्यवस्थेत
सर्वाधिक घट्ट नातं मानलं जाणा-या नवरा-बायकोच्या नातेसंबंधांबाबत सर्रास दिसू
लागले आहे. खुद्द नवरा-बायकोच एकमेकांची गणना जनांमध्ये करायला लागले आहेत. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> गणितातील सेट थेअरीप्रमाणे नवरा-बायकोच्या कॉमन सेटमध्येही फार कमी गोष्टी उरल्या
आहेत. दोघांचाही सवता सुभा असतो. नरभक्षी वेलींप्रमाणे संसाराचे पाश काहींना
गुदमरवून टाकतात. काही पाण्यात राहूनही अंगाला थेंब लागू न देणा-या कमळाच्या
पानाप्रमाणे अलिप्त राहण्याची किमया साधतात. दुधात साखर विरघळून जावी त्याप्रमाणे
सुखाने चालणा-या संसारांचे समाजाशी असलेले गुणोत्तर व्यस्त होत चालले आहे.
पराकोटीचे व्यक्तिस्वातंत्र्य आणि त्यातून येणारे भकास एकाकीपण पेलण्यासाठी आताचा
माणूस सज्ज आहे का, हादेखील प्रश्नच आहे. पण, कसर लागलेल्या लाकडाप्रमाणे
नात्यांचा भुसा पडत चालला आहे आणि समाजाचे वासे पोकळ बनू लागले आहेत. पावसात वाहून
जाणा-या चिमणीच्या शेणाच्या घरासारखे यांचे संसारदेखील अवकाळीच विस्कटून जात आहेत.
नवरा-बायकोच्या बाबतीत ही वेगळीच त-हा दिसू लागली आहे. एकमेकांबद्दल जिव्हाळा
वाटणं, आता दूरची गोष्ट झाली आहे. घराची सामाईक जागा सोडली, तर एकाच्या जगण्याच्या
कप्प्यात दुस-याला जागा असत नाही. नाईलाजास्तव एकमेकांसोबत दिवस कंठले जातात. अशा
प्रकारे नाईलाजाचं जगणं सोयीचं व्हावं, यासाठी एकतर कमालीची खुनशी एडजस्टमेन्ट,
नाही तर हाराकिरीसाठी लढाईवर निघालेल्या उतरलेल्या सैनिकाचा आवेश. तुझ्यावाचून
माझं काहीच अडत नाही, असं दाखवणं अथवा वागणं म्हणजे खुनशी एडजस्टमेन्ट. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> या
समाजदत्त नात्यामध्ये उत्स्फूर्तपणा असा काही उरलेला नाहीच. यांच्या रागातील
भरती-ओहोटी समुद्राप्रमाणे नसतेच. ती जागृत ज्वालामुखीसारखी असते. कायम उफाळत
राहते. दोघांमधील पोकळीचे भयावहपण कृष्णविवराप्रमाणे खोल-गर्द होत जाते. कधीमधी
एकत्र पिक्चरला जाणं, हॉटेलिंग करणं आणि जुहू चौपाटीवर फिरून येणं, असल्या थुकरट
गोष्टींनी ही पोकळी भरून येण्याची अपेक्षा करणं, म्हणजे डोकं दुखत असताना
गुडघ्याला बाम चोळण्यासारखं आहे. आपलं आतूनच काही तरी निखळलेलं आहे. ते सांधायचं
सोडून वरवरच्या मलमपट्ट्या काय कामाच्या</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> हे एकत्र राहतात, म्हणजे नेमकं काय करतात</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ?<span> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रश्न विचार करायला लावणारा आहे.</span></div>
</m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-64906511270591347082011-12-20T13:10:00.000-08:002011-12-20T19:26:15.244-08:00सातारा ! एक कंदी गाव<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="color: white;">
<m:smallfrac m:val="off">
<m:dispdef>
<m:lmargin m:val="0">
<m:rmargin m:val="0">
<m:defjc m:val="centerGroup">
<m:wrapindent m:val="1440">
<m:intlim m:val="subSup">
<m:narylim m:val="undOvr">
</m:narylim></m:intlim>
</m:wrapindent><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काही गावांचा गोडवा
तुमच्या मनात कायम घर करून असतो. तिथल्या आठवणीही मिठास असतात. तुम्ही त्या
गावाच्या प्रेमात असता. इतरांना वावगी वाटणारी त्या गावाची एकही गोष्ट तुम्हाला
खटकत नाही. कुणी सांगितलं की, ह्या गावात पाणी दिवसाआड येतं. तर तुम्ही म्हणता की,
त्यात काय</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> तरीही भाग्यवानच
आहात</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अदिस अबाबा आणि
मुम्बासाच्या लोकांना तर आठवड्यातून एकदाच पाणी पहायला मिळतं. कुणी नाकाला रुमाल
लावून म्हणाला की, ही उघड्यावरची गटारं आणि डुकरं फार त्रासदायक आहेत हो. तर
तुम्ही सांगावं की, मुंबईत तर नाल्यांवर झोपड्या उभ्या राहतात. </span><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कुणी कुरकुरला की, इथले रिक्षावाले भामटे आहेत. फार पैसे उकळतात. तर तुम्ही
उत्तरता की, त्यात काय</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">दिल्लीतले रिक्षावाले तर आख्खा माणूसच लुटून नेतात. सांगायचं तात्पर्य असं की,
तुमच्या आवडत्या गावाला नावं ठेवलेली तुम्हाला बिलकुल खपत नाही. आता कुणाला
गावद्वेषाची कावीळच झाली असेल, तर त्यांच्यासाठी आपली मराठी भाषा ओवीपासून
शिवीपर्यंत किती लवचिक आहे हे तुम्हाला माहिती आहेच. </span></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></div>
<div class="separator" style="clear: both; color: white; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYMDzW5z0LjgH3pUyY_5zM7BJTH4ZICBFFRxve62o4pHHdJIbgRWa74Fcl6C5Pvu6DbLVLXDblviVh1gEJE3ktypoYT75WsG6oKZzKnxbJBlzGAjDvPlmwmgoFu5jR3sJBCeOl3UilHY0/s1600/latkar.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYMDzW5z0LjgH3pUyY_5zM7BJTH4ZICBFFRxve62o4pHHdJIbgRWa74Fcl6C5Pvu6DbLVLXDblviVh1gEJE3ktypoYT75WsG6oKZzKnxbJBlzGAjDvPlmwmgoFu5jR3sJBCeOl3UilHY0/s320/latkar.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span>
</div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ज्या
त्या गावाचं वेगळं माहात्म्य असतं, हे खरंच</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पण, त्यांच्यातही काही गावं खरंच सुंदर असतात. म्हणजे
देवाची कशी काही माणसं अगदी लाडकी असतात ना, तशीच काही गावंसुद्धा देवाची लाडकी
असतात, असं वाटतं. त्या गावावर त्याने कायम कृपाछत्र धरलेलं असतं.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> अजिंक्यता-याच्या
वळचणीला पाय पोटाशी घेऊन आरामात पहुडलेलं सातारादेखील देवाचं एक लाडकं गाव असावं.
इसवी सनाच्या बाराव्या शतकात दुस-या भोजराजानं अजिंक्यतारा बांधून काढला.
अजिंक्यता-याच्या शिसवी बुरुजांखाली सातारकरांच्या शेकडो पिढ्या सुखात नांदल्या.
आदिलशाही, कुतुबशाही आणि निजामशाहीच्या नाकावर टिच्चून शिवरायांनी उभे केलेले
टीचभर स्वराज्य औरंगजेब जेव्हा धुळीस मिळवण्यास आला, तेव्हा महाराणी ताराऊने याच
शहरात राजधानी हलवली आणि मुघलांविरूद्ध एल्गार पुकारला. पुढे शाहू आणि ताराबाईत
झालेल्या वारणेच्या तहातून छत्रपतींची थोरली पाती स्थापन झाली ती इथेच. शाहूंची
फर्मानं घेऊन पेशवा आणि सरदारमंडळींची घोडी खैबरपार सुसाटली ती इथूनच. अटक, पंजाब,
दिल्ली, रोहिलखंड, बुंदेलखंड, गुजरात, माळवा, बंगाल, ओरिसा, बंगळूर, म्हैसूर,
भागानगर ( म्हणजे आताचे हैदराबाद), जिंजी, तंजावर... जरीपटक्याच्या स्वागतार्थ
नौबती झडल्या नाहीत, असा भारतातला एकही प्रांत नव्हता. मराठेशाहीच्या एका
देदीप्यमान पर्वाचे आणि अस्ताचे साक्षीदार असणारे असे हे शहर. सरंजामी वातावरणाच्या खाणाखुणा अजूनही या शहरात दिसतात. ( छे.. हे फारच पॅट्रिऑटिक होतंय
राव.. खरे म्हणजे, अजूनही मला आपले पोलिस आणि मिलिटरी शोषणकर्त्या फ्युडल
राज्यव्यवस्थेचेच हस्तक वाटतात... जाऊ द्या.
मध्ययुगातली वांगी मध्ययुगातच ठेवूयात.) </span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> कर्मवीर भाऊराव पाटलांनी इथेच कराडजवळच्या
काले गावात १९१९मध्ये </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">रयत</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">चे रोपटे रुजवले.
१९२४मध्ये तिचं मुख्यालय साता-यात आणलं. पिढ्यान् पिढ्या औतकाठी करत वावरात ढेकळं
तुडवणा-या महाराष्ट्रातल्या बहुजन पोरांना शिक्षणाचा रस्ता दाखवण्याचं काम याच </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">रयत</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ने केलं. शिवरायांचं रयतकल्याणाचं ध्येय आधुनिक युगात ही
संस्था अशा पद्धतीने साध्य करत आहे. लाखो मुलं या संस्थेच्या शिक्षणकेंद्रांमध्ये
शिकत आहेत. </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">रयत</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">च्या बोधचिन्हावरचा वटवृक्ष संस्थेचा
महाराष्ट्रभर वाढलेला पसारा दाखवतो. </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">(</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">बाप रे</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">लिहिण्याची ऊर्मी आतून आली की, तिला शैली, रुपबंध आणि आशयाच्या आटोपशीरतेचं
बंधन उरत नाही. बहुतेक हा लेख त्याच वाटेवर आहे.) </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> तर सध्यादेखील
तितक्याच प्रमाणात ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, भौगोलिक आणि राजकीयदृष्ट्या संपन्न
असलेल्या सातारा शहरात आमच्या एका मित्राचे परवा लग्न होते. मुहूर्त दुपारी
साडेबाराचा होता. आम्ही निशाचर आहोत. त्यामुळे लग्नाच्या दिवशी पहाटे उठून
साता-याची एसटी पकडण्याची हिंमत कुणातच नव्हती. आदल्या रात्री बारा वाजता मुंबई
सेंट्रलहून सुटणा-या गाडीने निघायचे ठरले. मुंबईत तेव्हा गाल हळुवारपणे हुळहुळतील,
एवढीच माफक गोड थंडी पडली होती. यावरून साता-यात थंडीने कहर केला असणार, या शंकेची
पाल माझ्या मेंदूत चुकचुकली. एसटी सुटण्यासाठी एक तास बाकी असताना मी रुममध्ये
स्वेटर शोधू लागलो. पोलिसी कुत्र्यासारखी सगळी रुम हुंगूनही अपेक्षित ऐवज हाती
लागला नाही. आमच्यापैकी दोघे स्वेटर- कानटोपी घालून थंडीच्या मुकाबल्यासाठी जय्यत
तयारीनिशी सज्ज झाले. उरलेला एक माझ्यासारखाच लढाईवर निघालेला, परंतु ढाल-तलवार
नसलेला शेंदाड शिपाई निघाला. स्वेटरशिवायच निघावे लागणार, या कल्पनेने आम्ही
दोघेही गारठलो. या परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी मी मोबाईलवरून गणेशअण्णाचा धावा
केला. देव आणि दैव, या दोन्हींवर काही माझा विश्वास नाही. पण, गणेशअण्णावर आहे.
अण्णाजीनं तत्पर कृपा केली. लगोलग त्याचा पो-या पाठवला. त्यानं दात विचकत पिशवीत
पेपराच्या आत गुंडाळलेली ओल्ड मंक काढून माझ्या हातात ठेवली. बाकीच्यांनी या
गोष्टीला हरकत घेतली. यामुळे कंडक्टर आपल्याला अर्ध्या वाटेतच खाली उतरवू शकतो,
अशी भिती त्यांनी मला घातली. पण, रमचे औषधी गुणधर्म मी त्यांच्या गळी उतरवले. न
पाहिलेल्या कंडक्टरच्या वतीने त्याच्या सद्वर्तनाची हमीही दिली. शिवाय, अजूनही
माणसं रात्रीच झोपतात. त्यांचे आपल्यासारखे नसते, हे मी त्यांना पटवून दिले. अखेर
कडवट तोंड करत मित्रांनी अंगावरून वारं गेल्यासारखं आपले चेहरे वाकडेतिकडे केले.
या चित्रविचित्र हावभावांनाच परवानगी समजत ओल्ड मंक कोकच्या बाटलीत भरून बॅगेत
टाकली. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> एसटीतून प्रवास करायच्या कल्पनेने एक जण आधीपासूनच नाखूष होता.</span>
<m:smallfrac m:val="off">
<m:dispdef>
<m:lmargin m:val="0">
<m:rmargin m:val="0">
<m:defjc m:val="centerGroup">
<m:wrapindent m:val="1440">
<m:intlim m:val="subSup">
<m:narylim m:val="undOvr">
</m:narylim></m:intlim>
</m:wrapindent><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> लब्धप्रतिष्ठीत मंडळी एसटीला लाल डब्बा म्हणून हिणवत असतात. परंतु,
उपजीविकेसाठी शहरात स्थलांतर करणा-यांना आपली मुळं नेमकी कुठं रुजलेली आहेत, याची
आठवण हा लाल डब्बा करून देत असतो. युरोप-अमेरिकेत रंगावरून वर्णाला आणि आपल्याकडे
आडनावावरून जातीला हीन लेखण्याचा प्रकार केला जातो. एसटीला नाके मुरडणा-यांची मानसिकता याच जातकुळीतली असते. लोक सेवेबद्दल तक्रारी करायच्या सोडून एसटीच्या रंगरुपाचीच गा-हाणी गात असतात. असो.</span> </m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></div>
<div style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> गाडी खंडाळ्याचा घाट चढून पुण्याकडे येऊ लागली, तशी थंडी झोंबू लागली. पण,
तोपर्यंत अर्ध्या-अधिक ओल्ड मंकने आपले काम चोख बजावले होते. मळ्यात राखणीवर असलेल्या
कुत्र्यासारखी ती आमच्यापासून थंडीला दूर पळवून लावत होती. तिने पोटात निर्माण
केलेली ऊब शरीरभर पोहोचली, तेव्हा डोळ्यांची दारे आपोआप मिटून गेली. </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> मोळाच्या ओढ्याजवळ असलेल्या शिंदे फर्निचरवाल्याने
एसटी प्रवाशांच्या अभिवादनासाठी सातारा स्टँडच्या प्रवेशद्वाराजवळच फ्लेक्स बोर्ड
लावला होता. त्याचे स्वागत स्वीकारून आमची गाडी आत शिरली, तेव्हा सकाळचे साडेसहा
वाजले होते.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> जवळपास साडेतीन-चार
वर्षांनंतर मी या गावात पाय ठेवला होता. त्या काळात मुंबईच्या बाहेर इतर राज्यांत
जाणं झालं. पण, महाराष्ट्रातल्या कुठल्याच गावात मी जाऊ शकलो नव्हतो. बरं वाटलं.
निरोप घेतेवेळी या शहराची जी चित्रं मनात जपून नेली होती, ती अजिबातच पुसट झाली
नव्हती. चित्रे पुसट झाली की, आठवणींचे रंगही फिके होण्याची भिती असते. मग आपल्या
लेखी स्थळाचंही महत्त्व उरत नाही. पण, आता तसं काही झालं नाही. जणू हे गाव माझ्या
सवयीचंच होतं. </span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> आवरून मंगल
कार्यालयात पोहोचलो. मित्राला तोंड दाखवण्याचा सोपस्कार पार पाडला. त्याने नव्या
वहिनींशी ओळख करून दिली. माघारी फिरलो. पोवईनाक्यावर लाटकरांचे कंदी पेढे तोंडात
कोंबले. (हे चितळ्यांप्रमाणे मुंबईत शाखा का काढत नाहीत</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">) स्टँडवर आलो. सज्जनगडची एसटी पकडली. </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; color: white; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgronUCjaK_PVCAICMAWkcFpOTCI_nqQ_XGT5lKjrZvPTYq1GO_RD_jy-AzX8wnoSfSfgUp2Cds-HGZ-hkkWul9tmYPBiJ8ni1aJOoF535eBkCAicYkfMamrLVdtB49n9LiWVqchWCgcA/s1600/sajjangad.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgronUCjaK_PVCAICMAWkcFpOTCI_nqQ_XGT5lKjrZvPTYq1GO_RD_jy-AzX8wnoSfSfgUp2Cds-HGZ-hkkWul9tmYPBiJ8ni1aJOoF535eBkCAicYkfMamrLVdtB49n9LiWVqchWCgcA/s320/sajjangad.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="color: white;">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">रात्री गडावरल्या
मारुतीच्या मंदिराबाहेरच्या ओट्यावर बसून आकाशातले तारे मोजायचे होते. ढगांच्या
कुटीतल्या यज्ञवेदीवर अनंतकाळापासून ठाण मांडून बसलेल्या वृद्ध सप्तर्षींना
नमस्कार करायचा होता. अल</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">िप्तपणे</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;"> स्वतःपुरतंच चमकणा-या तरूण व्याधाला मुंबईला
नोकरीसाठी येतोस का, असं विचारायचं होतं. कोलमडून जात असताना आधाराचा हात पुढे
करणा-या एकांतातल्या क्षणांशी भांडायचे होते. समोर उरमोडी धरणाच्या आरश्यासारख्या
पसरलेल्या पात्रात स्वतःचा चेहरा निरखायचा होता. मुंबईच्या अप्रतिहत प्रवाहात स्वतःला
झोकून दिल्यापासून या धरणाच्या सांडव्यावरून आणि आयुष्याच्या पुलाखालून किती पाणी
वाहून गेलं, त्याचा जमाखर्च मांडायचा होता...</span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div>
</div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com8tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-66117249825419745462011-09-30T04:28:00.000-07:002011-09-30T04:28:23.085-07:00निळे निर्माल्य !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-IN</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>MR</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"><br /></span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">जेवण पचवून झोपण्याच्या
तयारीत असलेली मुंबई शेवटचा ढेकर देत होती, तेव्हा दिग्विजय लॅपटॉपवर खुडबुडत
होता. त्याचा डेस्क सोडला तर ऑफिसातल्या सगळ्या लाईट्स केव्हाच स्वतःला विझवून
अंधारातल्या घुबडाप्रमाणं निपचित बसल्या होत्या. घरी जायच्या ओढीनं डेस्कवरल्या
इतर की-बोर्डांवरच्या बोटांनाही जरा वेग आल्याचे आवाजावरून जाणवत होते. टायपून
टायपून मानेला रग लागल्यानं त्यानं काही सेकंदांसाठी हातांना सुट्टी दिली.
अवघडलेल्या शिरा मोकळ्या करण्यासाठी खोलवर श्वास घेत त्यानं मान डावीकडं वळवली.
शिरांना ताण बसल्यासारखं जाणवलं. परत तिला लॅपटॉपच्या पुढ्यात आणून रोखून धरलेला
श्वास सोडणार, तेवढ्यात </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शेजारी</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"> सुरू असलेल्या
बांधकामावरल्या क्रेनच्या थोबाडात फिट्ट केलेला हॅलोजन ऑफिसच्या पारदर्शक निळ्या
काचेला न जुमानता दिग्विजयच्या डोळ्यांत सूर्यासारखा रुतला. </span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0CYIjqmvESdb5QF1P39Z3ZxDGvh0I4VFq-7sFzDiTEwfqnFlyGngL2eoPl99m2o-sUL_zr2lVJTWyJeHcg2Z1aO2ZvJtHHwcheiB7AHoCcaslYJoLgSYrW4mlKO8me9sYgi2NW9v2IKw/s1600/blue-rose.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0CYIjqmvESdb5QF1P39Z3ZxDGvh0I4VFq-7sFzDiTEwfqnFlyGngL2eoPl99m2o-sUL_zr2lVJTWyJeHcg2Z1aO2ZvJtHHwcheiB7AHoCcaslYJoLgSYrW4mlKO8me9sYgi2NW9v2IKw/s320/blue-rose.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>त्या रासवट
पिवळ्या उजेडानं ऑफिसातली तलम पांढरी शांतता विस्कटली. बुब्बुळांमध्ये आग पेटली.
त्या भगभगीत प्रकाशानं आपले डोळे जळून कोळसे होतील की काय, अशी भिती वाटून त्यानं
पापण्या मिटून घेतल्या. क्रेन वळाली, तसा हॅलोजनही तोंड फिरवून तिच्यासोबत चालता
झाला. दिग्विजयनं डोळे उघडले, तेव्हा ऑफिसमधला मृदू पांढरा प्रकाश देवदूताप्रमाणं
पुन्हा परतला होता. क्रेन आता थांबली होती. त्यासरशी मघाशी त्रास दिलेल्या त्या
परप्रकाशी सूर्याचं परिवलनही बंद पडलं होतं. </span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>दिग्विजयचं काम
आटपलं होतं. पण, कॉम्प्युटरच्या स्क्रीनला चिकटलेला बॉस काही हलायला मागत नव्हता.
तो निघेपर्यंत बाहेर पडायला काही चान्सच नव्हता. शेजारी पाहिलं, तेव्हा मांडीवर
बॅग ठेवून बसलेल्या प्रितीनं बाकीच्या सेक्शन्सकडल्या अंधाराकडं सूचक बोट केलं.
घरी जाण्यासाठी बॉसकडून सामूहिक परवानगी दिग्विजयनं आणावी, अशी तिची इच्छा होती. मी
काय करू शकणार बये</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: MR;">आमच्यापैकी कुणाचं नाही तरी तुझंच
ऐकेल बॉस... पण, ओठांशी बाणासारखं आलेलं वाक्य त्यानं गिळलं आणि चेह-याची
प्रत्यंचा ताणून हसल्यासारखं दाखवत मानेनंच नाही म्हणून सांगितलं. ती चडफडली.
त्याला उगीचच तिच्यावर दया आली.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>काही मिनिटं
तोदेखील इतरांप्रमाणंच अस्वस्थ बसून राहिला. जीन्सच्या डाव्या खिशात
हुळहुळल्यासारखं झालं. गडबडीत त्यानं मोबाईल कानाला लावला. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> “</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
सत्संगाला येतोस का</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
दिनेशनं कानात अभंग खणकावला. त्याच्या शब्दांच्या टिप-या मेंदूपर्यंत झिणझिणत
गेल्या. </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">प्रतिक्षिप्त क्रियेप्रमाणं</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> डो</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">ळे आपोआप समोरच्या
टीव्हीकडं वळले. ब्रेकिंग न्यूजच्या पट्टीपाशी थबकले नि</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
तोंडातून शिटणा-या अँकरला वळसा घालून ते उजव्या बाजूच्या वरच्या कोप-यात </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">सेकंदा-सेकंदाला
लुकलुकणा-या</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> घड्याळाच्या दिशेनं लपकले. आकडे नजरेत भरवून घेतले.
अकरा त्रेचाळीस. च्यायला</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
सकाळपासनं मरमर करून दमलोय आपण. </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">शिवाय सत्संग म्हंटलं की तो स्वस्त आरसी पाजणार</span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जि</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">चा हँगओव्हर दुस-या दिवशी दुपारपर्यंत उतरत नाही. वेश्यांवरच्या (त्याच्या
भाषेत कॉलगर्ल्स) अर्ध्या-कच्च्या रिसर्चचे इन्फरन्सेस ऐकवणार. आपल्या स्कँडिनेव्हियन एनजीओची टिमकी वाजवणार. फ्रॉईड, युंग, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">लोवेनफेल्ड,
एहरेनफेल, क्रॉली, श्नाईल्त्झर ,अर्नेस्ट जोन्स... असे जाडजूड संदर्भ फेकणार की,
जांभईसाठीसुद्धा तोंड उघडता येणार नाही. कुणी वेश्येनं थेट निरुपण केलं तर ठीक
आहे. पण, दिन्याचं रात्रभर चालणारं प्रवचन कोण ऐकून घेणार. तसंही </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">तुका म्हणे शीण, होईल अनुभवावीण...</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
अशा आशयाचं काही तरी तुकोबांनी म्हंटलंच आहे.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"> त्यापेक्षा नक्कोच जाऊयात,
असा विचार दिग्विजयनं केला.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;"> टीव्हीवरला वेळेचा</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> आकडा दिनेशच्या कानात
ओतत </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR; mso-hansi-font-family: Mangal;">तो</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> म्हणाला, </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">ही
काय वेळाय का</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
अजून बॉससुद्धा ऑफिसातून बाहेर पडला नाहिए…</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">”</span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">वेळेचं
तू नको सांगू मला. मागच्या बुधवारी शिवाजी पार्कच्या कट्ट्यावर तुमची गँग पहाटे
तीन वाजता काकड आरतीला जमा झाली होती काय</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> ? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">आख्ख्या पार्कावर काळे ढग जमा झालेले पाहिले मी
तुम्ही फुकलेल्या सिगारेटींच्या धुरांचे. कसला बोडक्याचा इंटलेक्च्युअल डिस्कोर्स
सुरू होता रे तुमचा </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">एकाला
तरी तोल सांभाळून उभं राहता येत होतं का तुमच्यापैकी</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> ?”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> प्रश्नासुरासारखा तो </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">उत्तर दे</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">,</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">
नाही तर माझ्याबरोबर ये</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">च्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">पवित्र्यात पलीकडून थेट अंगावरच
चाल करून आला. पार्कात काय </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">भरीव</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> विचारमंथन झालं, हे दिनेशला आठवडा
झालं तरी सांगितलं नव्हतं. म्हणून तो चिडल्याचं दिग्विजयच्या लक्षात आलं. तो
शांतपणे </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">निघालो</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">म्हणाला. अर्थात, मागच्या वेळची
निम्मी जॅक डॅनिएल्स दिनेशकडं अजूनही शिल्लक असल्याची ट्यूब ऐन वेळी त्याच्या
डोक्यात पेटली होती.</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> “</span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">काम
नाहिए तर उगीच बॉससमोर शेपटी हलवत बसून राहण्यात अर्थ आहे का </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?”<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">दिग्विजयवर
तणतणत शेवटी तो म्हणाला, </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">बच्चे
</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">दो घंटे से निगार बैठी हैं यहाँ
पें. मिलना है</span><span lang="MR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">तो जल्दी से टॅक्सी पकड</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">.”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> पलीकडून नाजूक बोलण्याचा आवाज ऐकू
आला. शब्द कळले नाहीत. पण, आवाज परिचयाचा जाणवला. तो ऐकून दिग्विजय शाळकरी पोरासारखा
धांदलला. जागेवरून तटकन उठत ओरडला, </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">फुकणीच्या
</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">बाकीची लांबड लावत बसण्यापेक्षा
आधी मुद्द्याचं बोलायला काय झालं होतं </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>निगारचा गोरा-भुरा शांत सोशीक चेहरा त्याच्या
डोळ्यांसमोर उभा राहिला. निळ्या सलवार-कमीजमध्ये गुलाबासारखी डवरून आलेली निगार. ती मागल्या वेळी भेटली होती, तेव्हा किती तरी प्रश्नांनी
त्याच्या मेंदूला खिळे ठोकले होते. त्यांची उत्तरं मिळवायची राहून गेली होती. आज
कुठल्याही परिस्थितीत भेटायलाच हवं तिला.. मनाशी विचार करत दिग्विजयनं फोन कट केला
नि बॉससमोर जाऊन उभा राहिला. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">सर</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">घाई आहे. जाऊ का </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?” </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> “ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">कुठल्या
दिशेचे प्रवासी तुम्ही</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> ?” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">बॉसनं
फिलॉसॉफिकल फिरकी घेतली. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">म्हणजे</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> ?” “</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> अरे</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">सहज आपलं जनरल नॉलेज म्हणून विचारलं</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> चाललायस कुठं </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">अंधेरी की कुलाबा </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?” “</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">कुलाबा...</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">बॉसचा खेळकर मूड हीच संमती असल्याचं चाणाक्षपणे लक्षात
येऊन तो जाण्यासाठी वळला. पाठून भालजी पेंढारकरांच्या चित्रपटातल्या तिरकस
पात्राप्रमाणं बॉसनं डायलॉग हाणला</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">, “ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">लई
दिसांनी तुमचं फिरंगी पाखरू आलंया वाटतं. जावा बिगीबिगी</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">…”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> ह्युमन काय, वुमन डिग्निटीपण नाही याला. बायको, आई
आणि बहीण सोडली की, प्रत्येक बाई याच्या दृष्टीनं पाखरू</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> जाऊ देत. त्याचा तरी काय दोष </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">समाजात प्रत्येक संबंधाला लेबल
लावल्याशिवाय भागतच नाही.</span><span lang="MR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">निगारकडं
तर साधं रेशनकार्डही नाही.</span><span lang="MR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">बंगाली
की बांग्लादेशी आहे ती. वीतभर पोटाला कुठे आखीव सीमांचं बंधन असतं. रेशनकार्ड
नसलेली माणसं इथल्या व्यवस्थेत सर्वार्थानं अदखलपात्र असतात. मग अशा अस्तित्वातच
नसलेल्या माणसांशी उरलेला समाज</span><span lang="MR" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">आपली
बांधिलकी अशी ती मानतच नाही. पण, ही माणसं हाडामांसानिशी असतातच अवतीभोवती. अशा
किती कोवळ्या गुलाबांना हे शहर चुरगाळून टाकत असेल </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="EN-US" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"> प्रश्नांचा असह्य ठणका डोक्यात घेऊन दिग्विजय लिफ्टनं
सरसरत खाली आला. गेटवर झोपाळलेल्या चेह-यानं उभारलेल्या टॅक्सीवाल्याला </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">कुलाबा</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">असं जोरात ओरडून सांगितलं. टॅक्सीवाल्यानं फाटदिशी
मीटर खाली घेत डोळ्यांत साकळलेली झोप तंबाखूच्या पिंकेसोबत थुंकून टाकली. वारा
जास्तच माजावर आल्यामुळं टॅक्सीवाल्यानं स्वतःच्या बाजूच्या काचा वर केल्या
होत्या. दोन्ही बाजूंच्या डेरेदार झाडांनी गाडी कॅडेल रोडच्या तोंडाला लागत
असल्याची वर्दी दिली. चौपाटीवरून येणारी हवा इमारतींचा अडथळा चुकवून त्या काळ्या-करड्या
काँक्रीटच्या रस्त्यावर स्वतःला वा-यावर सोडून दिल्यासारखी बागडत होती. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>एकुलतं
गि-हाईक गवसल्याच्या भावनेतून हवेनं नखरेल होत दिग्विजयचा कान हलक्या दातांनी
चावला. मधमाशीचा डंख बसल्यासारखा तो काही सेकंद शहारला. आता तिचा मुलायम हात
दिग्विजयचा चेहरा कुरवाळू लागला होता. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>अस्वस्थ
होत त्यानं खिशातून बेन्सन लाईटचं पाकीट काढलं. ओठांमध्ये धरलेली सिगारेट डाव्या
हाताचा आडोसा करून निरांजनाप्रमाणं तेवणा-या लायटरच्या मंद आगीवर पेटवली. काही सेकंद
त्यानं धूर तसाच फुफ्फुसांत घोळवला आणि उरलेला लयीत तोंडातून बाहेर सोडला. शरिरातून
निघून बाहेर पडलेल्या त्या धुराचा आकार त्याला मन दगड केलेल्या रानटी पुरुषासारखा
भासला. सिगारेटच्या उग्र वासानं दिग्विजयला झोंबून राहिलेली हवा हात-पाय आपटत
बाजूला झाली, तेव्हा आपल्या आत्म्याला आणि शरिराला चिकटलेला सगळा किटाळ निघून
गेल्यासारखं त्याला वाटलं. बरं वाटल्यासरशी त्यानं आपल्याही बाजूच्या काचा वर
केल्या. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टॅक्सीत
आरंभलेल्या होमात एकापाठोपाठ एक शिलगावलेल्या सिगारेटी फुफ्फुसांचा बळी मागत
होत्या. टॅक्सीवाल्यानं शहाणं होत स्वतःच्या काचा खाली घेतल्या. पण, दिग्विजयला
कशाचीच फिकीर नव्हती. अखेर धुरांच्या रथातून निगार खाली उतरली आणि दिग्विजयजवळ
गेली. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">“ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">कितनी
पिओगे आप</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;">?”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">,
असं म्हणत त्याच्या तोंडातून सिगारेट काढून घेत पायाखाली चुरडली. ही शेवटची, असे
तो म्हणणार इतक्यात आपला गोल्डन कश ओढून झाल्याचं, हातात शेवटल्या सिगारेटची केवळ
बट उरल्याचं, पाकिट संपल्याचं आणि तेवढ्याशा वेळात निगार स्वप्नात येऊन गेल्याचं
त्याच्या लक्षात आलं. </span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: MR; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>दिग्विजयनं
काचा खाली घेत ओलसर हवेला नाकात प्रवेश करू दिला, तेव्हा त्याला
कोरड्या पडलेल्या फुफ्फुसांवर बर्फाचा गोळा फिरवल्यासारखं वाटलं.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">....</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">बिनस्वेटराचं शहर - भाग 3</span><span lang="EN-US" style="font-size: 16.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: MR;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-24024065483260852202011-08-29T11:21:00.000-07:002011-08-29T12:57:04.954-07:00श्रावण जाशी, हर्ष मानसी !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent> </m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> मुंबईत किमान दर्जाची शांततासुद्धा विकत घ्यावी लागते. आम्हा मित्रमंडळींना ती विकत घेण्यासाठी ड्रीमलँड बार हा अतिशय स्वस्त पर्याय आहे. शांतता विकणा-या मॉल्सच्या भपकेबाज गर्दीत अंग चोरून उभं राहिलेलं किराणा मालाचं दुकान असावं, तसा हा बार आहे. मनासारखा एकांत आणि शटर अगोदरच बंद झालं तरी रात्री दीडपर्यंत गप्पा मारण्याची मुभा, या दोन गोष्टींमुळे आम्ही या बारवर निहायत खूष असतो. बारचा मालक गणेशअण्णा तर आमच्या दृष्टीने संतच आहे. बिलावर नेहमीच वीस टक्के डिस्काऊंट. कधी-कधी शिर्डीहून जाऊन आलेला असला की, एक ड्रिंक मोफत देतो. अण्णाच्या पाप-पुण्याविषयीच्या कल्पना नेमक्या काय आहेत, ते मी एकदा त्याच्याकडून समजावून घेणार आहे. </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuJDMxBFvQRmPvDL3SB2P-gQEN1x1xBQiULkZEZvOafVihMU8V8Wlmm3NrUs7kc_4lRPsFGq3mLs2AhYN4JBmflWF6yv7iaF3AvmmsQQxXYQnqqbukI4AnQy0cELBnWA5P7oK9SPX2rmE/s1600/bar1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="239" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuJDMxBFvQRmPvDL3SB2P-gQEN1x1xBQiULkZEZvOafVihMU8V8Wlmm3NrUs7kc_4lRPsFGq3mLs2AhYN4JBmflWF6yv7iaF3AvmmsQQxXYQnqqbukI4AnQy0cELBnWA5P7oK9SPX2rmE/s320/bar1.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> शुक्रवारी आम्ही आणि गणेशअण्णादेखील आझाद मैदानावर अण्णांच्या आंदोलनाला पाठिंबा दर्शवून आलो होतो. त्याशिवाय, आम्ही फेसबुकवर अण्णांच्या आंदोलनाला पाठिंबा दर्शवणा-या प्रत्येक वॉलवर लाईकचं सिमेंटही थापलंय. मैदानावर उभ्या असलेल्या अनेकांच्या डोक्यावर टोप्या होत्या. पण, आमच्यापैकी कुणाचीच त्या टोप्या घालण्याची हिंमत झाली नाही. कारण, टोप्यांची किंमत आम्हाला फार जास्तच वाटली. शुद्ध आचार, शुद्ध विचार, निष्कलंक चारित्र्य आणि थोडासा त्याग. अशा टोपीच्या वजनाने डोकेच दडपून जायचे. किमान गणेशअण्णाला सरकारी वेळेत बार बंद करायला लावूयात आणि मग ती टोपी घालूयात, असा विचार करून आम्ही तिथून निघालो होतो. टोपी घालायची असेल, तर सुरुवातीला एवढी माफक पात्रता तरी आम्ही मिळवायला हवी. आमच्या देशाला पहिल्याच गांधींचे विचार अजूनही पेलवत नाहिएत आणि ते समजावून देण्या-घेण्याची तसदीही कुणी दाखवत नाहिएत. इथे टोपी घातली, रस्त्यावर तासाभरापुरतं एकत्र आलं आणि फेसबुकवर लाईक केलं, की झालं. केवढं सोप्पं आंदोलन आणि केवढी सोप्पी क्रांती </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">!<span lang="MR"> </span></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> अण्णा आणि त्यांचे मुंबई- राळेगणमधले शेलके कार्यकर्ते यांनी सरकारच्या हृदयपरिवर्तनासाठी उपोषण केलं आणि ते यशस्वी झाले. गांधीजी राज्यसंस्थेला </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">necessary evil <span lang="MR"> म्हणायचे. सुरुवातीस राज्यसंस्थेची मदत घेऊन शोषणमुक्त आणि समतावादी समाज निर्माण केल्यावर नंतर तिची अजिबात गरज उरणार नाही, यावर त्यांचा ठाम विश्वास होता. कारण, आपल्या तत्त्वांवर चालणारा माणूस शासनव्यवस्थेचा पांगुळगाडा न घेण्याइतपत नक्कीच प्रगल्भ होईल, इतकी त्यांची त्या तत्त्वांवर श्रद्धा होती. आपल्यात तितके माणूसपण आले आहे, असे वाटण्याजोगी परिस्थिती आज नाही. पण, आपण किमान त्या दिशेने वाटचाल तर करू शकतो. अण्णांसारखा एक गांधीवादी न्याय्य मागण्यांसाठी सरकारला झुकवतो. आपण सारेच गांधीवादी झालो, तर सगळंच विधायक का नाही होऊ शकणार ? सरकारची गरजच उरणार नाही. मग आता नागरिक म्हणून आपण आत्मपरिक्षण करणार आहोत की नाही? भ्रष्टाचाराला विरोध आणि प्रामाणिकपणाचा आग्रह, हे एक मूल्य म्हणून समाजात रुजावं आणि रुजवावं लागतं, हे आमच्या कुणाच्या गावीच नाही. प्रेषित, महात्मा आणि अण्णा समाजसफाईचं काम करतीलच. आता घटनेच्या चौकटीत राहून आपण आपली मने खराट्याने खरवडणार आहोत की नाही, हा प्रश्न आहे. </span></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> आमच्यातल्या अपूर्णत्वाची जाणीव आम्हाला आहे. म्हणून ती टोपी डोक्यावर चढवण्याची हिंमत होऊ शकली नाही. साईबाबांच्या दानपेटीत हजारो रुपयांची बंडलं बिनदिक्कत टाकणा-या गणेशअण्णानं मात्र ही टोपी तितक्याच सहजतेने घातली. त्याला त्याविषयी विचारलं, तेव्हा तो हसत म्हणाला, अरे! मैं भी अण्णा हैं... दारु पिऊन पिऊन खोबणीबाहेर आलेले त्याचे बटाट्यासारखे डोळे तसेच ओढून घ्यावेत, असं वाटलं होतं. पण, आवरलं. आम्ही काय किंवा तो काय... ह्या अण्णापासून त्या अण्णांपर्यंतचा प्रवास फार मोठा आहे... जाणीव होणं महत्त्वाचं. तिथून पुढला प्रवास करणे, हे ज्याच्या-त्याच्या हातात आहे. तेदेखील असोच.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> आपल्या बारमध्ये दारू पिऊन तार लागलेल्या गि-हाईकांना आणखी उपदेशामृत पाजणे, हा गणेशअण्णाचा छंद आहे. काऊंटरसमोरच्या निमुळत्या उच्चासनावर बसून तो बेसुमार बडबडणा-या गि-हाईकांच्या जिभांना लगाम घालत ‘गोष्टी सांगेन युक्तीच्या चार’ अशा आविर्भावात बरळत असतो. खोचकपणे का होईना, त्याला संत म्हणण्यापाठीमागचं हे आणखी एक कारण. आपल्या तोंडाचा पट्टा हा संत अजिबात उसंत न घेता चालवीत असतो. परंतु, त्याची एकट्याची संतत्वाची आभा बारला प्रकाशमान करण्यास असमर्थ ठरते. त्यामुळे रात्री उशिरा ऑफिसमधून सुटल्यानंतर आम्ही अकलेचे दिवे पाजळवत ( की उजळवत ?) धुरकट अंधाराने व्यापलेला तो बार आमच्या परीने देदीप्यमान करण्याचा प्रयत्न करत बसतो. आम्ही त्या बारमध्ये ज्या सेक्शनमध्ये बसतो, तिथं कुणाचाही आवाज ऐकू येत नाही. अर्थात त्यासाठी जास्त पैसे मोजावे लागतात. कारण तिथं दारुचे रेट जवळपास पाऊणपट जास्त आहेत. त्यामुळेच या सेक्शनमध्ये फारसं कुणी फिरकत नाही. इथं दारू बायका सर्व्ह करतात. या बायकांचं शरीर आणि वय पाहून त्यांना सर्रास </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">‘<span lang="MR">आंटी’ म्हंटलं जातं. पण, तुम्ही त्यांच्या ओठांवरील लिपस्टीकचं गडद आवरण काढून पाहाल, तर समोर आई-काकू-मावशी उभे असल्याचाच भास होईल. इतक्या वयाच्या बायका काही नेत्रदीपक असत नाहीत. त्या ग्रँट रोड परिसरातल्या डान्स बारमध्ये (आताचे ऑर्केस्ट्रा बार) काम करणा-या मुलींएवढं कमवतही नाहीत. कारण, बार संपल्यानंतरचे व्यवहार त्या करत नाहीत. त्यांना रात्री अकराची विरार लोकल पकडायची असते. जवळपास सगळ्याच मीरा रोड-नायगाव परिसरात राहतात. घरी त्यांची मुलं वाट पाहत असतात. यांच्यापैकी खूपच कमी जणींना नवरे आहेत. पण, त्यांच्या लेखी नव-यांचे पुरुषत्व आणि अस्तित्व केवळ कपाळावर टिकली लावण्यापुरतेच आहे. त्यामुळे घरे चालवण्याचे काम या बायकांनाच करावे लागते. </span></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> सीमाने ग्लास मांडले. दारूही ओतून झाली. पण, आमच्याशी एक शब्दही बोलली नाही. ती अशी नाही. प्रचंड बडबडी आहे. पोरांच्या व्रात्यपणाचे किस्से, त्यांच्या शाळेच्या अडचणी आणि सासू अशी वागते वगैरे वगैरे असं बरंच काही सांगत असतं. मन्याने तिला तिच्या गप्प राहण्याचं कारण विचारलं. </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तिनं एकच शब्द कमालीच्या कोरडेपणानं उच्चारला... श्रावण...</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">श्रावणाचा काय संबंध</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> ?<span lang="MR"> नंतर ट्यूब पेटली. श्रावणात बारमध्ये गि-हाईकं कमी येतात... या महिन्यात तिची नेहमीपेक्षा बरीच ओढाताण झाली असणार. तसा प्रत्येक महिना तिच्या दृष्टीनं परीक्षेचाच असतो. कारण, बारमध्ये होणा-या एकूण कमाईपैकी ३० टक्के हिस्सा त्यांना बारमालकाला आणि १० टक्के हिस्सा त्यांना या बारमधले काम शोधून देणा-या दलालाला द्यावा लागतो. दलालाला पैसे असेही द्यावेच लागतात. कारण, आपली जागा घ्यायला किमान हजार मुली तयार आहेत, याची जाणीव तिला असते. आपण मध्यमवर्गीय श्रावणाची मनमोहक रुपं डोळ्यांत सजवतो. तिचा श्रावण हा असा आहे. तो जितक्या लवकर जाईल, तितकं चांगलं. </span></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">दुस-या क्रांतीची हाक देऊन येऊ घातलेल्या नव्या भ्रष्टाचारविरहित समाजव्यवस्थेत तरी तिला माणूस म्हणून स्थान असणार आहे काय किंवा जर ते स्थान मिळणार असेल तर ते कशा स्वरुपाचे असेल, या प्रश्नांची उत्तरं सापडेपर्यंत आपल्याला सीमाला टीप देणं भाग आहे. केवळ तुमचा अहंकार सुखावतो, म्हणून तुम्ही हा माणुसकीचा स्वस्त आणि भंपक देखावा करता, असं कुणी म्हंटलं तरी पर्वा नाही. ठीक आहे. आज तिचं घर चालणं महत्त्वाचं.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> क्रांत्यांचे यशापयश सैद्धान्तिक आणि तात्त्विक भूमिकांवर ठरते. पण, शेक्सपीअरने हॅम्लेटमध्ये म्हणून ठेवलंय की, </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">There are more things in heaven and earth than are dreamt of in philosophy. <span lang="MR"> स्वातंत्र्याची साठी पूर्ण झाल्यानंतरही सीमा आणि तिच्यासारख्या कोट्यवधी जनतेचं जगणं हे प्रचलित व्यवस्थेच्या परिघावरचं आहे. ते अजूनही मुख्य समाजव्यवस्थेचा भागच बनू शकलेले नाहीत. क्रांतीचं नवं तत्त्वज्ञान हे जगणं समजावून घेईल</span> ?<span lang="MR"> तोपर्यंत सीमाला आमच्यासारख्या लोकांचे ग्लास भरावे लागतील, वासनांध लोचटांचे स्पर्श सहन करावे लागतील, गणेशअण्णाच्या लक्षात येऊ नये, म्हणून काही पैसे त्याची नजर चुकवून तिला आपल्या ब्लाऊजमध्ये कोंबावे लागतील. पण, ती जगेल. जगणं तिला सोडताच येणार नाही. सर्वसमावेशक क्रांतीची वेळ येईपर्यंत ही माणसं उपाशी मरूनही चालणार नाहीत. </span></span><br />
<span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"><span lang="MR">...</span></span><br />
<span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"><span lang="MR">'बिनस्वेटराचं शहर'मधील दुसरा भाग</span></span></div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com16tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-55532663496188215792011-08-23T02:11:00.000-07:002011-08-23T03:27:54.084-07:00अडीच दिवसांचा जागर आणि उताणी घागर<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कुठल्या</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ना कुठल्या प्रकारचे वाद</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हे अलीकडील काळात आपल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांचे व्यवच्छेदक लक्षण राहिले आहे. वादांच्या या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नौबती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्याला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">चालना देण्यासाठी झडणार असतील</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तर त्याला कुणाची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असण्याचे कारण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यबाह्य वादाच्या धुरळ्यात पूर्ण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनच झाकोळून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जाण्याचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">चिंतास्पद प्रकार सुरू झाले आहेत</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हे लक्षण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काही ठीक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-Ql8dxETYygzbPdOePBu8RN6pZr8IFEIA4pYSGq71BzlHLtewj3w6deHWJdMgISQICqxHdp8OTxmJDpdp9G3Z8j7rMI38JTZdPha19ilNtP7S_VPfSg94OBE0RyK0VSYg2MMXO3njJaE/s1600/p7adich_f.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-Ql8dxETYygzbPdOePBu8RN6pZr8IFEIA4pYSGq71BzlHLtewj3w6deHWJdMgISQICqxHdp8OTxmJDpdp9G3Z8j7rMI38JTZdPha19ilNtP7S_VPfSg94OBE0RyK0VSYg2MMXO3njJaE/s1600/p7adich_f.jpg" /></a></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अध्यक्षीय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भाषण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कविसंमेलन आणि चार-दोन परिसंवाद</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वगळल्यास संमेलनाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मंडपात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">फुकाच्या फुगड्या घालण्यावाचून दुसरे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काही होत नाही. ज्या मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संस्कृती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आणि साहित्याच्या उत्थानासाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कोटभर रुपयांचा अक्षरयज्ञ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मांडला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जातो</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्याचे फलित मिळते का</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मुख्य प्रश्न आहे. अव्याहत चालत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आलेल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सृजनाचा प्रगट</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आविष्कार</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">या अडीच दिवसांच्या संमलेनांतून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">होत असतो.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">किंबहुना</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तो</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">व्हावा अशा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हेतूपोटीच ती आयोजित केली जातात.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा उदात्त</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हेतू</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अजिबात साध्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">होत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही. त्यामुळे संमेलनाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">समारोपानंतर निधी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">किती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">शिल्लक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राहिला</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">याचा ताळेबंद जुळवण्याबरोबरच या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांनी मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संस्कृती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आणि मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">माणसाला काय दिले</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">याचाही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जमाखर्चही अग्रक्रमाने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मांडला जावा.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
<span class="introtxt"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सांस्कृतिक पुंजी किती जमा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">झाली</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हे पाहायला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गेल्यास</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हिशेब</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तुटीचाच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">लागतो.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्यामुळेच अखिल भारतीय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संस्कृती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">महामंडळाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांशी फारकत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घेत महाराष्ट्रातील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">इतर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सामाजिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रवाहांनी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">केव्हाच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आपली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वेगळी चूल मांडली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे. अनेक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">महत्त्वाचे ज्येष्ठ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यिकही या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांकडे उपेक्षेने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पाहतात.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्यांच्यापासून फटकून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राहतात. तरीही</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विश्वातील हा सर्वात मोठा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सोहळा असतो</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कुठलीच शंका नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वर्षानुवर्षे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कार्यक्रमपत्रिकेवर</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> ‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठीची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गळचेपी</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’, ‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सद्यस्थितीत मराठीपुढील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आव्हाने</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’ </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">या किंवा अशा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तत्सम आशयांचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विषय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असतातच. आव्हानांचे ठीक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">बदलत्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सामाजिक</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सांस्कृतिक आणि आर्थिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वातावरणात ती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वेगवेगळ्या रुपांनी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उभी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ठाकतच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असतात. ती थोपवण्यासाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आपण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">इतरांशी सांस्कृतिक अनाक्रमणाचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करार</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करून घेऊ शकत नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उलट</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संघर्ष</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आणि समन्वयाच्या खडाखडीतून भाषेचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रवाहीपण झुळझुळत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राहील. पण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पद्धतशीरपणे होणा-या भाषेच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गळचेपीसंदर्भात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आपण अजूनही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ठोस भूमिका घेऊ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">शकलेलो नाही. मोठी शहरेच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काय</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तालुका</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पातळीवरदेखील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">माध्यमाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">शाळा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">धडाधड बंद पडत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">चालल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहेत. मुंबई</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विद्यापीठात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठीत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संशोधनासाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गेल्या दीड</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वर्षांत एकही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पीएचडी अथवा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">एम.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">फिल.चा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अर्ज दाखल</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">झालेला नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उलट</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तिथे हिंदी आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गुजराती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भाषांना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विद्यार्थी आहेत.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हीच केविलवाणी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">परिस्थिती पुणे आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नागपूर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विद्यापीठांतसुद्धा आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">एवढे भयानक संकट</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उभे ठाकलेले</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असताना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्याच्या मुकाबल्यासाठी ठोस</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उपाययोजना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करण्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नावाने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ठणाणा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य संमेलनाच्या मंडपात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पहिल्या रांगेत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">बसलेले</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राजकारणी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भाषेच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भल्यासाठी यंव करू आणि त्यंव</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करू</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अशी भाषणबाजी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करत वेळ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तेवढी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साजरी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करून नेतात आणि नंतर हा विषय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पुढील वर्षीचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">येईपर्यंत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कानाआड</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करतात. त्यामुळे अनेक वर्षे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">रांगेने या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">एकाच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विषयावर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">परिसंवाद</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घेण्याची वेळ येणे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">म्हणजे परिस्थिती</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">खरोखरच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">चिंतेची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठीच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">बाबतीतील या </span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जैसे थे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">’ </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">परिस्थितीत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">किमान</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पातळीवरील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तरी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सुधारणा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">व्हायला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हवी होती. हे होत नाही</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">याचा अर्थ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रशासक-</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राजकारण्यांना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यासंदर्भातील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">खमका निर्णय घेण्यासाठी भाग</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पाडणारे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य अथवा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संस्कृतीबळ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कमी आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्यामुळेच राजकारण्यांची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांमध्ये लुडबूड</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वाढली आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्यांच्याकडून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनासाठी निधी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मिळवल्यानंतर खांद्यावर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">येणा-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मिंधेपणाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ओझ्याखाली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आयोजक-साहित्यिक दबून जातात. चतुर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राजकारणी मग</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संपूर्ण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनच आपल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हेतूपूर्तीसाठी वेठीला धरतात. हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रकार थांबवला</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तरच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">व्यासपीठांवरून होणा-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यिकांच्या आवाहनांना ही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मंडळी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गंभीरपणे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घेतील आणि मराठीच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भल्याचा विचार करतील. त्यामुळे निधी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उभारणीसाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राजकारण्यांच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">दारात जाण्याऐवजी खरोखर पर्यायी व्यवस्था</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">होणे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आवश्यक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे. भूमिका</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घेण्यास साहित्यिक कचरतात</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हेदेखील अलीकडील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांतून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">दिसून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आले</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आहे. अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मुद्द्यावरून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">महाबळेश्वर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सारस्वतमंडळींनी डॉ. आनंद यादव</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यांच्या पाठिशी उभे न</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राहणे आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पुण्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य संमेलनात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">माणिकचंद गुटख्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रायोजकत्वाला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यिकांऐवजी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">डॉ. अभय बंग</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यांच्यासारख्या सामाजिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कार्यकर्त्याकडून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पहिला विरोध होणे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उदाहरणे बोलकी आहेत. ठाण्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनाने तर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यिकांच्या कळपात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घुसून नथुराम गोडसेबद्दल गौरवोद्गार</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">काढणा-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">फॅसिस्ट प्रवृत्तीही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पाहिल्या. आयोजकांनी केलेल्या या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वात्रटपणाचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भांडवल</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करणे राजकीय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पक्षांकडून सुरू झाल्यानंतर आपल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्यिकांमध्ये झाल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रकाराच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">निषेधासाठी अहमहमिका सुरू झाली.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">एकीकडे मराठीला अभिजात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भाषेचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">दर्जा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मिळावा</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यासाठी प्रयत्न करण्याकरिता</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">समिती स्थापन झाली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असताना तिची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">गोडी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">लागावी आणि वाचनसंस्कृतीचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रसार</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">व्हावा</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यासाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांनी व्यापक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पुढाकार घ्यायला हवा.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अन्यथा</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्याचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">घाऊक उत्सव साजरा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">करणा-यांपुरतेच त्याचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कवित्व मर्यादित</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">राहील.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सर्वसामान्य मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नागरिकांच्या अपेक्षांचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">प्रतिबिंब त्यात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उमटायला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हवे. समकालीन मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वास्तवाशी सलगी करताना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्याची नाळ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भूतकाळातल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सांस्कृतिक वारशाशीही जोडली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जायला हवी. हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सोहळा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भव्यदिव्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जरू</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असावा. मराठी माणसाला त्याचा आनंदच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वाटेल. पण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भव्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सोहळ्याचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">छोटुकले का होईना</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पण परिणामही दिसायला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हवेत.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">त्यामुळेच आता</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तिस-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वर्षात पदार्पण करणा-या अवाढव्य खर्चाच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">विश्व साहित्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनाला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">फारशी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आडकाठी कुणी घेतली नाही. त्याला हजेरी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">लावणा-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आमंत्रितांचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वाङ्मयीन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">कर्तृत्व काय</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा जरी महत्त्वाचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मुद्दा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तरी परदेशी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">भूमीवर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठीचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जागर करण्याकरिता आणि तिथे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">स्थायिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">झालेल्या मराठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">माणसांना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संस्कृतीच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मूळ प्रवाहाशी जोडून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">ठेवण्यासाठी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">उपक्रम</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">स्तुत्यच आहे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">यात शंका</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही. उद्या मंगळावर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">जीवसृष्टी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आढळल्यास</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अथवा चंद्रावर</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">माणसाच्या</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">फे-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">वाढल्यास</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">तिथेही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">पहिलेवहिले अंतराळ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">साहित्य संमेलन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">आयोजन करण्यासही</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">सर्वसामान्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">मराठीजनांची काही हरकत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">असणार</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">नाही. पण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">संमेलनांचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">परिणाम</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">दिसायला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">हवेत</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">इतकीच माफक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">अपेक्षा आहे.</span></span></div><div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">...</span></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div><div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt; line-height: 115%;">'दिव्य मराठी'तील 'रसिक'मधील लेख </span></span><span style="font-size: 16pt; line-height: 115%;"></span></div><span style="background-color: white;"></span></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-12348349700053306372011-08-14T10:36:00.000-07:002011-08-14T10:36:36.243-07:00बिनस्वेटराचं शहर : भाग १<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:TrackMoves/> <w:TrackFormatting/> <w:PunctuationKerning/> <w:ValidateAgainstSchemas/> <w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:DoNotPromoteQF/> <w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther> <w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> <w:DontGrowAutofit/> <w:SplitPgBreakAndParaMark/> <w:DontVertAlignCellWithSp/> <w:DontBreakConstrainedForcedTables/> <w:DontVertAlignInTxbx/> <w:Word11KerningPairs/> <w:CachedColBalance/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> <m:mathPr> <m:mathFont m:val="Cambria Math"/> <m:brkBin m:val="before"/> <m:brkBinSub m:val="--> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><!--[endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267"> <w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style> <![endif]--> <div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">दिग्विजयच्या डायरीतली एक नोंद (९ डिसेंबर २००९)</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 16pt;"><span> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> बर्फाळ</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> वाटावं, असं वारं </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्या दिवशी वाहत होतं</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">. रात्रीच्या वेळी इतकं लागट वारं वाहिलेलं क्वचितच कुणी अनुभवलं असेल. हिवाळ्यात सगळा देश जरी धुक्याच्या दुलईत लपेटलेला असला, तरी मुंबईत पांघरुणाच्या घड्या मोडण्याची वेळ येत नाही. घरा-घरांतले पंखे रात्रन् दिवस पाचच्या स्पीडनं फिरत असतात. उत्तरेकडून मुक्कामाला आलेल्या वा-यांचा हा परिणाम असल्याचं हवामान खात्यानं सांगितलं होतं. एरवीपेक्षा पारा एकदम निम्म्यावर. म्हणून हे असलं भावनाविहीन को-या चेह-याचं बर्फिलं वारं. समुद्रावरनं ऊब घेऊन येणारी हवा त्या आडदांड वा-याला मिठीत कवटाळू पाहत होती. त्याच्या थंडगार, झोंब-या नि बेजान भासणा-या अस्तित्वात जिवंतपणाची धुगधुगी आणायची धडपड ती करत होती. पण, काहीच उपयोग होत नव्हता. उत्तरेचा हा मुजोर वारा तिला दादच लागू द्यायला तयार नव्हता. त्यामुळे चौपाटीवर फिरायला येणारी माणसं रेतीतच पाय रुतवून कुडकुडत फे-या मारत होती. चालत्या लोकलमध्ये एकमेकांवर आपटून आवाज करणा-या मोकळ्या हँडल्सप्रमाणं त्यांच्या दातांची अवस्था झाली होती. </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> पण, हे वातावरण फार दिवस राहणार नाही. नशीब काढण्यासाठी म्हणून या महानगरात येऊन इथं काही दिवस रेंगाळून नि परिस्थितीशी </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">खडाखडी करत</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> खांदे पाडून पुन्हा गावाची वाट धरणा-यांप्रमाणं ही थंडीही निमूट निघून जाईल. </span><span style="font-size: 16pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"><span></span>थंडी ही काही मुंबईची ओळख नाही. मुंबई म्हंटलं की, अति पाऊस नि अति उष्णता.<span></span></span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"><span> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">इथं ऊबदार असं काहीच नाही. नाही म्हणजे नाहीच. अपवाद फक्त हिवाळ्यातल्या काही नशीबवान दिवसांचा. तेव्हा स्वेटर घालून गुलाबी थंडीची मजा अनुभवता येते. गारठा घेऊन शरिरात भिनू पाहणा-या हवेला फक्त नाकपुड्यांतनंच प्रवेश. तिनं चेह-यावर घ्यावं हवं तेवढं नाचून. बाकी स्वेटर करतोच ऊबदार ढालीचं काम. श्वास घेतल्यानंतर पोटात जाणवणारा एक खोल-खोल गारेगार खड्डा आणि बाहेर शरिरावर लोकरीचं मऊमुलायम कवच. ते क्षण अंगावर गोड शिरशिरींची आवर्तनं उठवतात. पण, हे सुख काही दिवसांपुरतंच. </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTR_Rj8rcdwzvPFdIQ6OM_nxQuE_m420qPiNCcrKEaH7xvWlLtVgvnmaj2FRy0lyhaIA2YBvXtEgnLO3dDDlJHu1-ywlp3OKq39lXtezNwfElbMw4W731WwKWo2cCGxAaES1p4sKee_Ok/s1600/winter.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTR_Rj8rcdwzvPFdIQ6OM_nxQuE_m420qPiNCcrKEaH7xvWlLtVgvnmaj2FRy0lyhaIA2YBvXtEgnLO3dDDlJHu1-ywlp3OKq39lXtezNwfElbMw4W731WwKWo2cCGxAaES1p4sKee_Ok/s320/winter.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> आपल्या</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> शहरात</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> असताना प्रत्येक हिवाळ्यातल्या प्रत्येक दिवशी आपण ते सुख अनुभवलं. आपल्याकडं आतापर्यंत चिक्कार स्वेटर्स झालीयत नि ब्रँडेड जर्कीन्स. पण, आतापर्यंत जपून ठेवलीयत ती फक्त दोन स्वेटरं. एक आईनं विणलेलं आणि दुसरं मैत्रिणीनं दिलेलं. आईचं स्वेटर जुनं झालं... विरलं नि त्याची रवानगी माळ्यावरल्या गाठोड्यात झाली. नोकरीसाठी घर सोडून अनेक दिवस झालेत. त्यामुळं ते गाठोडंही आता आठवणींच्या एका कोप-यात पडलंय.</span><span style="font-size: 16pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">पण, मैत्रिणीनं दिलेलं स्वेटर आपण अजूनही घालतोच. थंडी सहन व्हायची नाही तेव्हा आपल्याला... तुफान कुडकुडायचो. एकदा आपले उकलून पांढरे पडलेले हात पाहून तिनंच बळेबळे मुंडक्यातून सरकवत हे स्वेटर अंगात ढकललं होतं. आता बाह्या जरा अप-या वाटायला लागल्यात, तरी तेच चालवतो. आतासुद्धा तेच अंगावर आहे. गळा झाकून घेणारं आणि काळ्या रेघोट्यांचं... ऊब देणारं जेन्युईन स्वेटर...</span><span style="font-size: 16pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"><span> </span>.......एरवी दीड कोटी लोकसंख्येच्या या अस्ताव्यस्त पसरलेल्या महानगराचं वातावरण कधीच ऊब देत नाही. दाहकजाळ उष्णता देतं. घामट तलखी देतं. मानेवरून हलकासा हात फिरवला, तरी हाताला मळाच्या वळ्या लगेच चिकटतात. ऊब आणि गर्मी यात फरक आहे. ऊब आधार देते आणि गर्मी चटके. इथे पावसाचं भुरभुरणं मार्दवी नसतं. डोळ्यांत रक्त उतरलेल्या बेभान माणसानं समोरच्याला दयामाया न दाखवता कानफडावं, त्याप्रमाणं पाऊस</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सटासट रपके ठेवून देतो.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंगावर कोसळणा-या धारांच्या टोकांशी ब्लेड बांधलंय की काय, असं वाटतं. अशी टोकदार वातावरणीय परिस्थिती. दोन्हींचाही काहीएक मेळ साधत समशीतोष्णता इथे कधी निर्माणच होत नाही. त्यामुळंच बहुधा कायम अशांत तगमग इथं वास्तव्याला असते. हा त्या वातावरणाचा शहरातल्या माणसांवर झालेला परिणाम की, शहरातल्या माणसांमुळं वातावरण दूषित झाल्याचा...</span><span style="font-size: 16pt;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> लक्षात येत नाही...............</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-size: 16pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-77781158053713603942011-07-28T01:48:00.000-07:002011-07-28T01:48:39.457-07:00झापडबंद महानगरी जाणिवा<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> <span class="Apple-style-span" style="color: white;"> महाराष्ट्राच्या</span></span></span><span class="Apple-style-span" style="color: white;"><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्यिक-सांस्कृतिक चळवळीत ग्रामीण साहित्याला सुगीचे दिवस आले असताना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">दुसरीकडे महानगरी संवेदनांचे लेखक हरवले असावेत की</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">काय</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अशी अवस्था</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">निर्माण झाली आहे. जागतिकीकरणाच्या प्रवाहात झोकून देत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मुक्त</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अर्थव्यवस्थेचा अवलंब केल्यानंतर बदललेल्या आर्थिक हितसंबंधांनी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">शेतकरीवर्गाची उत्तरोत्तर परवड कशी होत गेली</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">त्याचे प्रभावी रेखाटन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अलीकडील काळात सदानंद देशमुखांपासून आसाराम लोमटे- आनंद विंगकरांपर्यंतच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">लेखकांनी कमालीच्या संवेदनशीलतेने केले आहे. गावगाड्याच्या परिघात कष्टी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">होत चाललेले सामान्य माणसाचे जिणे त्यांच्या कथा-कादंब-यांचा आस्थेचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">विषय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">बनताना दुसरीकडे महानगरी वाचकवर्ग त्याच्या जगण्याशी सम साधेल अशा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्यापासून अद्यापही वंचित आहे. महानगरी जाणिवेच्या सकस साहित्याची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">निर्मिती थंडावल्याने होणारी बौद्धिक उपासमार कशाने भरून काढायची</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">हा या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">वाचकांसमोर पडलेला मोठाच प्रश्न आहे.</span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> महानगरी साहित्यात प्रकट</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">झालेले व्यक्तिगत अनुभव समूहाची अभिव्यक्ती प्रकट</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">व्यक्त करण्यात कमी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">पडतात</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इतक्या पराकोटीच्या आत्मकेंद्रिततेचा अनुभव हे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्य वाचताना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">येतो. १९९३मध्ये मुंबईत बाँबस्फोट झाले. पाठोपाठ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">उसळलेल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जातीय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">दंगलींनी मुंबई शहर भाजून निघाले. २००३ मध्ये पुन्हा मुंबईने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">बॉम्बस्फोट</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अनुभवले. २००५मध्ये मिठी नदीला आलेल्या पुराने मुंबई जलमय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">झाली.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">२००६मध्ये लोकल ट्रेनमध्ये झालेल्या स्फोटांनी मुंबई हादरली.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">२००८च्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">दहशतवादी हल्ल्याने केवळ मुंबईच नव्हे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अवघा देश हादरून गेला.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">काही अंशी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अस्मानी आणि काही ब-याचशा सुलतानी अशा या संकटामुळे समाजमन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अक्षरश: ढवळून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">निघाले. बॉम्बस्फोट असोत अथवा अतिवृष्टी असो</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">संकटे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मानवनिर्मित असोत वा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">नैसर्गिक... कवितेचा अपवाद वगळला तर यापैकी एकही घटना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कथा-कादंबरीचा विषय</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">होऊ शकलेली नाही.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> ९३च्या बॉम्बस्फोटांना तर तब्बल १८ वर्षे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">उलटून गेली आहेत. तेव्हा एकाच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">वेळी दिसलेले माणसाचे रौद्रभीषण आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कमालीचे केविलवाणे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">रूप हा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कादंबरीविषय का बनू शकत नाही</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">? </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">त्या वेळचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मनुष्यसंहार आणि मानवतेचे दर्शन</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">हा कादंबरीकाराच्या आस्थेचा विषय का बनू</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">शकत नाही</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">? </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इतकी झापडबंद</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आत्मकेंद्रितता या साहित्यिकांमध्ये कशामुळे आली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">असावी</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">? </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">की वेगवान जगामुळे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आसपास घटणा-या घटना-प्रसंगांचे आकलन होण्यास</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आपले साहित्यिक कमी पडताहेत</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">? </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">खरे तर जागतिकीकरणाने पुरस्कार केलेल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अवाजवी व्यक्तिस्तोमातून ते</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">उद्भवलेले आहे. स्वत:ला रोमँटिक म्हणवून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">घेणारे नवे महानगरी जाणिवांचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्यिक येथील समाजव्यवहारांपासून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कमालीचे फटकून असल्याचेही जाणवत आहे.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कलेतील प्रयोगशीलता जपण्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">नावाखाली समष्टीशी बांधिलकी तोडून टाकण्याचा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">प्रकार त्यांच्याकडून होतो</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आहे.</span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> महानगरांचा पोत बहुरंगी-बहुढंगी असतो. एकाच प्रतलात अनेक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">सामाजिक वास्तवं</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इथे नांदत असतात. अशा महानगरी जीवनवास्तवाचे लख्ख</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">प्रतिबिंब कादंबरीच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कॅन्व्हासवर उमटायचे झाल्यास लेखकाने येथील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">सर्वसामान्यांच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जीवनव्यवहारांविषयी कळकळ दाखवणे आणि सजग असणेही गरजेचे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आहे. येथील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">बहुसांस्कृतिकतेच्या मखमली आवरणाखालून वाहणा-या बहुआयामी आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">तितक्याच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">गुंतागुंतीच्या सामाजिक प्रवाहांचा आणि अंतर्विरोधांचा शोध</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">घेणे व त्यांची</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">संगती लावणे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">हे मोठेच जिकिरीचे काम आहे</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ही गोष्ट खरी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आहे. परंतु</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्यिक म्हणून हे आव्हान यांच्यापैकी कुणीतरी पेलायला नको</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">का</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">हाच खरा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">प्रश्न आहे.</span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">एकीकडे महानगरांमध्ये उत्कृष्ट साहित्य</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">निर्माण होत नाही</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अशी ओरड करताना</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">दुसरीकडे वाचक म्हणून आपली</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">संवेदनशीलता कमी तर होत नाही ना</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">याचादेखील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अंतर्मुख होऊन विचार या क्षणी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">झाला पाहिजे. कारण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आधुनिकतेचे पुरस्कर्ते</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">असणारे आपण महानगरी वाचक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अभिव्यक्तीसाठी मराठीचा किती प्रमाणात वापर करतो</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">याचादेखील विचार केला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">पाहिजे. केवळ सामाजिक प्रतिष्ठेचे लक्षण म्हणून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">सार्वजनिक व्यवहारांत आपण</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इंग्लिश बोलणार असू</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">तर साहित्यिकांकडून सकस</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">लेखननिर्मितीची अपेक्षा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कुठल्या तोंडाने करणार</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">? </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कारण</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">साहित्यिकसुद्धा</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">त्याच समाजव्यवस्थेतून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">तयार होत असतात.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ख्रिस्तोफर कॉडवेलने आपल्या </span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इल्युजन अँड</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">रिअॅलिटी</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">’ </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">या जगप्रसिद्घ</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ग्रंथात</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">म्हंटले आहे की</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, ‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मी</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">’ </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">म्हणून वावरणा-या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कलावंतामध्ये सामाजिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">विश्वाने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">घडवलेली एक विशिष्ट जाणीव असते. कलावंत</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">म्हणून त्या </span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">‘</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मी</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">’</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">ला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कलात्मक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जाणिवेचे महत्त्व वाटते. त्या जाणिवेमध्ये</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मला जाणवलेल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">माझ्यावर परिणाम</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">करणा-या सर्व कलांचे भान असते. त्याच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">भावनिक व्यवस्थेतून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">माझ्यापुढे एक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जागरूक विषय उभा राहतो.</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">माझे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">अनुभव मात्र त्या जाणिवेस विसंवादी असतात. म्हणजेच साहित्याच्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">सामाजिक</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">विश्वात न लाभलेला असा एक नवा व्यक्तिगत अनुभव मला येतो. म्हणून</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">मला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">आत्मप्रकटीकरण करावेसे वाटते. त्यात माझा खासगी अनुभव अशा पद्धतीने</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">व्यक्त होतो की</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">तो कलेच्या सामाजिक विश्वात अंतर्भूत होऊन त्याला</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">कलाकृतीचे स्वरूप प्राप्त होते. अस्तित्वात असलेले कलेचे जग आणि</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जीवनव्यवहारातील माझा अनुभव यांच्या समन्वयातून ही गोष्ट साकारते.</span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><br />
<br />
</span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> आताच्या महानगरी साहित्यावर नजर फिरवली असता लेखकांचे व्यक्तिगत अनुभव हे</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">इतके व्यक्तिगत असतात की</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">, </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">वाचक म्हणून आपण त्या लेखकाच्या अनुभवांशी</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">जोडूनच</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">घेऊ शकत नाही. इतके ते दूरचे आणि परके वाटतात. मराठी साहित्यातील</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">म्हटल्या</span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"> </span></span><span class="introtxt"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">तर या उणिवा. त्याची दखल आता नाही तर कधी घ्यायची</span></span><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;">?</span></span></span></div><div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span class="Apple-style-span" style="color: white;">...</span></span></span></div><div class="MsoNormal"><span class="introtxt"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><span class="Apple-style-span" style="color: white;">'दिव्य मराठी'च्या रविवार पुरवणी 'रसिक'मधील लेख </span></span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com7tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-64193847452800301992011-07-24T10:30:00.000-07:002011-07-24T10:30:41.293-07:00लव्ह ट्वेंटी ट्वेंटी : भाग ३<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdLhUqNJ1D2cqDGU4pSWL_nQDEFvcPaASTIM9_9Q1OwFh963BWDoj9_8vKtf0Iuh2z0935eUawI5SGYM0KvZhZ_6ib3MLVq1CXa69G4TnWS-t6dWVdixSqLgibySMM7XEMkq0mrhzly3g/s1600/am-i-in-love.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgdLhUqNJ1D2cqDGU4pSWL_nQDEFvcPaASTIM9_9Q1OwFh963BWDoj9_8vKtf0Iuh2z0935eUawI5SGYM0KvZhZ_6ib3MLVq1CXa69G4TnWS-t6dWVdixSqLgibySMM7XEMkq0mrhzly3g/s320/am-i-in-love.jpg" width="320" /></a></div><!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:TrackMoves/> <w:TrackFormatting/> <w:PunctuationKerning/> <w:ValidateAgainstSchemas/> <w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:DoNotPromoteQF/> <w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther> <w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> <w:DontGrowAutofit/> <w:SplitPgBreakAndParaMark/> <w:DontVertAlignCellWithSp/> <w:DontBreakConstrainedForcedTables/> <w:DontVertAlignInTxbx/> <w:Word11KerningPairs/> <w:CachedColBalance/> </w:Compatibility> <m:mathPr> <m:mathFont m:val="Cambria Math"/> <m:brkBin m:val="before"/> <m:brkBinSub m:val="--> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><!--[endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267"> <w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style> <![endif]--> </m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><br />
<div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">भांडणं जितकी अधिक, तितकीच प्रेमाची खुमारीही जास्त वाढते, असं या क्षेत्रातले जाणकार महानुभाव सांगतात. प्रेम मोजण्यासाठी भांडणांचाच निकष लावायचा झाल्यास आमच्या प्रेमानं केव्हाच हिमालयाची उंची गाठली आहे, यावर कधी नव्हे ते आम्हा दोघांचंही एकमत होईल. अर्थात ती उंची वाढवण्यात सिंहाचा वाटा माझाच आहे. कारण, इतर गोष्टींप्रमाणेच याही बाबतीत मी पूर्णपणे अमेरिकावादी आहे. अमेरिकेप्रमाणेच मलाही भांडण करायला कारण लागत नाही. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">भांडण हे एककल्ली संतापाचंच अपत्य असतं. पण, हे समजूनही मी त्याला आवर घालण्यात यशस्वी होत नाही. स्वतःचं बालिशपण जपण्याची आणि संताप व्यक्त करण्याची हक्काची जागा म्हणजे प्रेयसी असते, यावर माझा ठाम विश्वास आहे. तिनेही या विश्वासाला तडा जाऊ दिलेला नाही. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>मला पडणा-या प्रश्नांचं मूर्त रुप म्हणजे माझा संताप होय. म्हणजे त्यासाठी मी स्वतःलाच जबाबदार मानून काहीएक उपाय केला पाहिजे. तो कोणावरही काढून उपयोगाचा नाही, हे मला कळतं. स्वतःला शहाणीसुरती समजणारी माणसं असं वागत नाहीत, हेदेखील मला माहिती आहे. पण, माझ्या संतापाचा दरारा इतका जबरदस्त आहे की, त्याला घाबरून शहाणपण मागच्या दारानं पोबारा करतं. हे नेहमीच होतं. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>घरचे, दारचे, ऑफिसचे... या सगळ्यांनी डोक्यात घुसडलेला संताप गर्लफ्रेंडवर काढणं, हे काही कार्यकारणभावाचं चपखल उदाहरण असू शकत नाही. मग ते बालिशच म्हणायला हवं ना</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>उर्वरित जगाच्या नजरेत स्वतःची संयमी इमेज जपताना माझ्या संतापाचं एकमेव आणि सॉफ्ट टार्गेट तीच असते. मग यालाही बालसुलभ मूर्खपणा <span> </span>म्हणणार नाही तर काय </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">ते कसं असतं ना... एकीकडे जगाकडून तुम्हाला तुमच्या दिखाऊ शांतपणाचं कौतुकही करवून घ्यायचं असतं नि दुसरीकडे रागीष्टपणाच्या बाबतीत आपण विश्वामित्र, जमदग्नी आणि दुर्वासाच्याच भावकीतले आहोत, हेही दाखवायचं नसतं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>मग रागविसर्जनासाठी हमखास भरवशाची जागा ती कोणती </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> नक्कीच प्रेयसी. म्हणजे इतरांच्या मैत्रिणींबाबत मला माहिती असायचं कारण नाही. पण, माझी बुवा तशी आहे. अर्थात तीदेखील संतापी आहे. पण, तिच्या लेखी तिच्या संतापाला प्रायोरिटी माझ्या संतापानंतर आहे. त्यामुळं माझा कोपीष्टपणा सहजच खपून जातो. रागाचं महत्त्व केव्हा असतं </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">जेव्हा तो झेलायला कुणीतरी तयार असतो. नाही तर ऊठसूठ चिडणा-यांची काय कमतरता आहे का जगात </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> त्यांच्या रागाला कोण हिंग लावून विचारतो. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">तिच्याकडून समजूत काढून घेणं मला फार आवडतं. ही फार आनंददायक प्रक्रिया असते. भोकाड पसरलेल्या लहान मुलाला चॉकलेट दाखवून</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">… </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">अगदी नाहीच दाद दिली तर परीराणीच्या गोष्टी सांगून उगी करावं ना तसं असतं तिचं समजावणं. बहुतेक वेळा तिच्या उत्तरांनी अथवा सांत्वनाने माझं समाधान होतं. तिच्या गाडीच्या डिकीत ठेवलेल्या गुलाबजामांसोबत एक डबा उत्तरांचाही असतो की काय, अशी मला दाट शंका आहे. शिवाय माझ्या तोंडात गुलाबजामचा घास भरवताना, </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">शॉनंय ना माझ्झं बाळ... माझ्झं पिल्लू...</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> अशा प्रकारातलं तिचं माझ्या संतापावर बर्फ फिरवणं असतं. एक अनुभव गारेगार. मनःपूत आनंददायक. असं वाटतं, ते अनुभवण्यासाठी सारखं-सारखं संतापावं. पण,</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">कधीकधी तिच्याही सहनशीलतेचा कडेलोट होतो. आता झाला तसा. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>आमच्या ब-याचशा संध्याकाळी या तलावाच्या काठावर जातात. माणसांनी गजबजलेल्या या शहरात असूनही स्वतःच्या एकांताचा आब राखून असलेला असा तो तलाव आहे. दुपारी एक बाष्कळ करण जोहरटाइप हिंदी पिक्चर पाहून आलो होतो. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">मेरे मरनें के बाद तुम दुसरी शादी करना</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">…”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> असं पिक्चर संपायला अर्धा तास बाकी असताना हिरो हिरोईनला सांगतो. कॅन्सरसदृश आजार असतो त्याला. त्यानंतर प्रेमाच्या उदात्ततेबद्दल लोकांना डोस पाजत तो आणि पिक्चर एकत्रच तिरडीवर जातात. सुतकी चेह-यानं प्रेक्षक थिएटरबाहेर पडतात. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>पण, दोन प्रेमीजीवांपैकी एक जण असा स्वर्गलोकी प्रयाण करता झाला, तर पृथ्वीतलावर उरलेल्या दुस-या व्यक्तीच्या पुढील आयुष्य कंठण्याच्या शक्यता नेमक्या काय नि कशा असाव्यात, याची पुसटशीही कल्पना न देता पिक्चर संपवला दिग्दर्शकानं. डायलॉगबाजीचाच निव्वळ भडिमार होता त्याच्यात. ज्या थीमवर तुमचा चित्रपट बेतलेला आहे, त्याबद्दल एक अवाक्षरही न काढता खुशाल पडदा पाडतात ही लोकं. म्हणूनच, ब-याचदा आख्ख्या पिक्चरऐवजी असलाच एखादा नफ्फड डायलॉग राहतो लक्षात. तो डोक्याला खुराक पुरवतो आयुष्याबद्दल विचार करण्यासाठी. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>तरी मी पिक्चर सुरू झाल्यानंतर देवाचे आभारच मानले होते. कारण, तो हॉरर मूव्ही नव्हता. ती हॉररपटांची फॅन आहे. तसं मीही तिला त्यावेळी कंपनी देतो. पण, डोळे मिटून. पिक्चर संपेपर्यंत अगदी नकळत माझ्या हातांची पाचही बोटं तिच्या हाताला घट्ट बिलगून असतात. पिक्चर संपतो, तेव्हाच हातांचे घामेजलेले तळवे कोरडे व्हायला सुरुवात होते. उघड्या डोळ्यांनी भुताखेतांचे प्रताप पाहणं, माझ्यासारख्या देवगणातल्या व्यक्तीला मानवत नाही. हॉररपट आवडणा-यांचा गण राक्षस असतो बहुधा.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>संध्याकाळ व्हायला वेळ होता थोडासा. तोपर्यंत सूर्याची किरणं तलावाच्या पाण्यावर चमचमती कशिदाकारी गुंफण्यात एकतानतेनं रंगली होती. वारा सळसळायचा, तेव्हा सूर्यानं विणत आणलेलं ते चमकदार वस्त्रही लाटा-लाटांनी तळपून उठायचं. हिच्या अंगावर तर ते आणखी उजळून दिसेल.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"><span> </span>हळूहळू तलावाच्या शुभ्र पाण्यात संध्याकाळचा करडा रंग मिसळायला सुरुवात झाली. वस्त्र विणण्याचं काम नेटानं पूर्ण करून सूर्य समोरच्या बिल्डिंगआड अस्ताला गेला. त्यामुळं आता कोणी त्या पाण्याकडं पाहिलं असतं, तर त्याला तलावाच्या खोलीचा अंदाज आला नसता. मघापर्यंत बदकं तलावाच्या मध्यभागी घोळका करून दंगा करत होती. आता एक-एक करून ती पायांनी पाणी मागं लोटत काठाकडं परतू लागली होती. पाच फूट अंतरावर असतील, तेव्हा पाण्यात वल्हं मारणारे त्यांचे गुलाबी पंजे दिसायला लागले. आम्ही दोघंही शांतपणे त्यांची लगबग पाहत काठावरच्या हिरवळीवर बसून होतो. त्या शांततेचा भंग करण्याचं महापातक मी केलंच. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">पुन्हा मी तो डायलॉग उच्चारला. पिक्चर संपल्यापासून बहुधा दहाव्यांदा तरी असेल. ती त्यामुळंच संतापली होती. पण, आतापर्यंत तरी ती संयम बाळगण्यात यशस्वी ठरली होती. ती रागावली की, तिचा चेहरा विचित्र गोड दिसतो. टोमॅटो सूपसारखा. टोमॅटो सूप लालच असतं. पण, काही ठिकाणी त्याचा रंग जर्दगडद दिसतो. तर काही ठिकाणी शांतफिकट. तिच्या चेह-यावरचा एकजिनसी रक्तिमा रागावल्यानंतर असाच विखुरलेला दिसतो. तिच्या या अवताराला मी कोपामुद्रा असं म्हणतो. तसाच आताही तिचा चेहरा लाल झाला होता.<span> </span><span> </span></span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">प्रश्न पडला की, उत्तर सापडेपर्यंत मला स्वस्थता लाभत नाही. त्यातून त्या पिक्चरमधला तो डायलॉग वाळवीप्रमाणं मेंदू पोखरून थेट आतवर पोहोचला होता. अचानक आलेल्या भूकंपानं सातमजली स्वप्न क्षणार्धात भुईसपाट व्हावं, तसा असतो का हा अकाली मृत्यूचा धक्का</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">ज्या व्यक्तीसोबत वाट चालण्यासाठी पावलं उचलावीत, तीच अशी अचानक पुढे निघून जावी आपल्याला पूर्ण रस्ताभर पोरकं करण्यासाठी </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">कुठल्या जातकुळीतलं असतं ते दुःख</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> की अशा वेळी काही </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">प्लॅन बी</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ठरवायचा असतो </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">की आणखी काही विचार करायचा असतो </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">साराच गोंधळ. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">उत्तर तिलाही सापडलं नव्हतं, हे तर तिच्या संतापावरून स्पष्टच जाणवत होतं.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">स्वतःच्या डोळ्यांतून ओघळणा-या अश्रूंकडे दुर्लक्ष करत तिनं मला आवेगानं पोटाशी कवटाळलं. अदृष्य शक्तीनं फेकलेल्या जाळ्यात अडकण्यापासून मला वाचवण्याची धडपड करत असल्यासारखं होतं तिचं कवटाळणं. संरक्षणाची हमी देणा-या शक्तिकवचाप्रमाणं. </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com12tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-20286840783190965262011-07-17T01:23:00.000-07:002011-07-24T02:22:09.850-07:00चाल चवचाल ?<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhV9afBzxBG6U2w3RvyGFnklu1ApeXoKoQhh98BqGA5IKqC55sOzghlMsTQB38zWFzMwTmL_K4uWWXeBaj_73m65_LMSqnWTYLKGvctK5S9LhtfA2hJqz4dYnlfTpLtSGYC4Z2DruE7nw/s1600/slut-walk-in-delhi.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="218" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhV9afBzxBG6U2w3RvyGFnklu1ApeXoKoQhh98BqGA5IKqC55sOzghlMsTQB38zWFzMwTmL_K4uWWXeBaj_73m65_LMSqnWTYLKGvctK5S9LhtfA2hJqz4dYnlfTpLtSGYC4Z2DruE7nw/s320/slut-walk-in-delhi.jpg" width="320" /></a></div> <!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:TrackMoves/> <w:TrackFormatting/> <w:PunctuationKerning/> <w:ValidateAgainstSchemas/> <w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:DoNotPromoteQF/> <w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther> <w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian> <w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> <w:DontGrowAutofit/> <w:SplitPgBreakAndParaMark/> <w:DontVertAlignCellWithSp/> <w:DontBreakConstrainedForcedTables/> <w:DontVertAlignInTxbx/> <w:Word11KerningPairs/> <w:CachedColBalance/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> <m:mathPr> <m:mathFont m:val="Cambria Math"/> <m:brkBin m:val="before"/> <m:brkBinSub m:val="--> <m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent><!--[endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267"> <w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/> <w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style> <![endif]--> <div style="color: #cccccc;"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">जुलैच्या अखेरच्या पंधरवड्यात भारतातल्या मुंबई आणि दिल्लीसारख्या कॉस्मोपॉलिटन शहरांतल्या रस्त्यांना </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">न भूतो </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असा </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पाहायला मिळणार आहे. अर्थात</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">विथ इट्स ओन देसी व्हर्जन. संपूर्णत: पाश्चात्त्य स्त्रीवादी चळवळीचं अपत्य असलेल्या </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">चं मुंबईतलं नाव असेल </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सिटी बजाओ</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर दिल्लीतलं </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बेशरमी मोर्चा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’. ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">च्या आयोजनकर्त्यांना त्याचं असं देशीकरण करायची पश्चातबुद्धी झाली</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे आपल्या देशातल्या सामाजिक चळवळींचं सुदैवच म्हणायला हवं.</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"> </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"></span></div><div style="color: #cccccc;"><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"><br />
</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ढोबळमानाने विचार केला तर जगातल्या स्त्रीजातीला छळणारे प्रश्न सारखेच असल्याचे दिसतील</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">; </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पण खोलात गेल्यास</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">भारतीय जात-वर्गव्यवस्थेच्या उतरंडीत पिचलेल्या स्त्रीच्या अडचणी उर्वरित जागतिक स्त्रीसमाजाच्या तुलनेत काही प्रमाणात वेगळ्या आहेत. भारतात होत असलेल्या </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मधील पदयात्रेत पावले टाकण्याची संधी त्या स्त्रीला दुरान्वयानेही मिळणार नाही</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा भाग अलाहिदा. पण</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आर्थिक प्रगतीतून उच्च सामाजिक स्तर प्राप्त केलेल्या आणि स्वत:च्या अस्तित्वभानाविषयी जागृत झालेल्या महानगरी स्त्रीवर्गाने पुढारपण घेत पुरुषप्रधान मानसिकतेविरुद्ध बिगुल फुंकून लढाईची सुरुवात केली</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ही आनंदाची बाब आहे.</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"><br />
<br />
‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">च्या माध्यमातून पुरुषी मानसिकतेविरुद्ध उघड बंडखोरीचा पवित्रा आपण का घेतला आहे</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे भारतीय समाजमनाला समजावून द्यायचे असेल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर त्या आंदोलनाच्या नावाचे भारतीयीकरण आवश्यक होते. एक तर</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लट</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा शब्द एका फारच मर्यादित अशा सामाजिक-सांस्कृतिक वर्तुळात वापरण्यात येतो. शहरी उच्चभ्रू असा तो वर्ग आहे. तसेच</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">त्या शब्दाचा आविष्कारच मुळातून अमेरिकन सांस्कृतिक अभिसरणाचा परिपाक आहे. तो जसाच्या तसा भारतीय संदर्भात वापरणे कसे शक्य आहे</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">त्याउलट </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लट</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">साठी भारतीय प्रतिशब्द वापरला</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर समाजातील मोठय़ा लोकसंख्येला आंदोलनाचा उद्देश लक्षात येईल आणि आंदोलनाचे इप्सित साध्य होईल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा विचार आयोजकांनी केला असावा. मग त्याचं नाव </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माल चाल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मोर्चा असं करण्याचं ठरलं. आपल्याकडे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा शब्द स्त्रीच्या बाबतीत निंदाव्यंजक अर्थानं वापरला जातो. तसेच</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">त्या शब्दाने स्त्रीचा थेट संबंध क्रयवस्तूशी जोडला जातो. या कारणामुळे त्याही नावापुढे फुली मारण्यात आली. शेवटी मुंबईत </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सिटी बजाओ</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आणि दिल्लीत </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बेशरमी मोर्चा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या नावानं हे मोर्चे काढण्याचं संमत झालं. आपल्याकडे शिटी हा खास पुरुषी कर्तृत्वाचा भाग मानला जातो. या महिनाअखेरीस त्या मुंबईतल्या स्त्रियांच्या तोंडून निघतील. या शिट्यांतून निघणार्या आवाजाच्या कंपनांनी पुरुषी मेंदूंमध्ये किमान प्रमाणात तरी संवेदनालहरी निर्माण व्हाव्यात.</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"><br />
<br />
</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या आंदोलनाकडे केवळ एका विशिष्ट सुस्थित आणि सुसंपन्न वर्गातील महिलांचं आंदोलन म्हणून पाहिले जात असले</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तरी त्यादेखील सर्वसमावेशक समाजाचाच एक भाग आहेत</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे नाकारून कसे चालेल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्त्रियांनी घातलेल्या मिनी स्कर्टवरून त्यांची </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तसली</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ (‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तसली</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">म्हणजे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लट</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’. ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लट</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या शब्दाचा प्रचलित अर्थ वेश्या म्हणून घेतला जात असला</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तरी त्याचा मूळ अर्थ </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">अनेक पुरुष जोडीदार असणारी स्त्री अथवा अव्यवस्थित राहणारी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असा आहे. त्यात तिची इच्छा हा घटक महत्त्वाचा मानला जातो.) म्हणून संभावना करणार्या आणि त्यांच्या उघड्या मांड्या आपल्यासाठी खुलं निमंत्रण असल्याचं समजणार्यांमध्ये शहरी जडणघडणीतल्या पुरुषांचंच प्रमाण लक्षणीय आहे. इतरांची तर बातच सोडून द्या. केवळ अंगप्रदर्शन करणारे तोकडे कपडे घातल्याने स्त्रियांवर बलात्कार होतात</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या कुणा कॅनेडियन पोलिस अधिकार्याच्या वक्तव्यामुळे जगभरात </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्लटवॉक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ची चळवळ सुरू झाली आहे. त्याचे हे ढोबळ विधान विकृत पुरुषी मानसिकतेने लडबडलेले आणि तितकेच मूर्खपणाचेही आहे. दुर्दैवाने</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बहुतांश भारतीय पुरुष या बाबतीत त्या पोलिस अधिकार्याचेच भाऊबंद आहेत. चार वर्षांची चिमुरडी असो अथवा पन्नाशीची पोक्त महिला.. बलात्कार करणारे त्यांचे कपडे कसे आहेत</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ते पाहत नाहीत. बळजबरीपूर्वक हस्तगत केल्या जाणार्या कुठल्याही गोष्टीबाबत वरचढपणा अथवा सत्तेचा दर्प जाणवतो. बलात्कारांचेही तसेच असते. लैंगिक व्यवहारांबाबत काय नैतिक आणि काय अनैतिक</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">याची चर्चा करण्याची ही जागा नाही. पण</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असे व्यवहार करताना परस्परसहमती हा घटक त्यात अनुस्यूत असावा की नाही</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">की एरवी अप्राप्य वाटणार्या गोष्टी थेट बलपूर्वक हस्तगत करायच्या</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">लैंगिक भावना ही मानवप्राण्याच्या सहजप्रेरणांपैकी एक आहे. त्यामुळे निकोप लैंगिक संबंधांचा पुरस्कार करण्याऐवजी आणि स्त्रीला समतेची वागणूक देण्याची भाषा बोलण्याऐवजी हे कर्मठ आणि सनातनी वृत्तीचे पाखंड बायकांच्या कपड्यांवर का बंधने घालत आहेत</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तंग कपड्यांतल्या स्त्रियांनी आत्मप्रतिष्ठा गहाण टाकलेली असते</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा प्रचार कोण करतं आहे</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">अमुक कपड्यांनी तुमचा गळा जरा जास्तच दिसतो</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असा आक्षेप स्त्रियांवर घेणार्या मंडळींच्या नजरेला वरची चार बटनं </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">व्ही</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आकारात उघडी टाकून आपल्या </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मस्क्युलॅनिटी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">चं प्रदर्शन करणारा पुरुष कसा खटकत नाही</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">नखशिखांत साडीत लपेटलेली आणि पेपेची लो-वेस्ट जीन्स घातलेली</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या दोहोंमध्ये </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सेक्स अपील</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">कुणाचं हे कसं आणि कुठल्या निकषांवर ठरवलं जातं </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ते कोण ठरवतं </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या प्रश्नांची उत्तरं पुरुषी वर्चस्ववादी मानसिकतेत दडलेली आहेत.</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"></span></div><span lang="MR" style="color: #cccccc; font-family: Mangal; font-size: 18pt;">..........</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"></span><br />
<table border="0" cellpadding="0" class="MsoNormalTable" style="width: 100%;"><tbody>
<tr><td style="padding: 0.75pt;"><div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 0in;"></div></td> </tr>
</tbody></table></m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-72495028491101630622011-07-09T08:39:00.000-07:002011-07-09T23:17:10.475-07:00बारा रुपयांतला बैदा<m:smallfrac m:val="off"> <m:dispdef> <m:lmargin m:val="0"> <m:rmargin m:val="0"> <m:defjc m:val="centerGroup"> <m:wrapindent m:val="1440"> <m:intlim m:val="subSup"> <m:narylim m:val="undOvr"> </m:narylim></m:intlim> </m:wrapindent> </m:defjc></m:rmargin></m:lmargin></m:dispdef></m:smallfrac><br />
<div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> वेटरनं जेवण आणेपर्यंत पेपराचं पहिलं पान वाचून काढायला सुरुवात केली.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">तुकोबारायांची पालखी अकलूजमुक्कामी पोहोचली होती. देहूतून सुरू झालेला हा राजस सोहळा इथं गोल रिंगणात एकवटतो. नीरास्नानानं शूचिर्भूत झाल्यानंतरचं तुकोबांचं हे पहिलंच रिंगण. वारक-यांच्या कपाळावर वर्तुळाच्या आकारात गोळा झालेल्या बुक्क्याप्रमाणं. तेवढा गोलाकृती भाग वगळता चेह-यावर नांगरानं पाडाव्यात, तशा सरी पाडल्यात चिंतेनं. मृगानं केव्हाच पाठ फिरवलीय. वावरातली माती वापसा विसरलीय. दुबार पेरणीच्या संकटाची बातमीही होतीच. फेसबुकला टक्कर देण्यासाठी नव्यानेच सुरू झालेल्या गुगल प्लसच्या भेटीला पहिला स्पॅम आलाय. भावी पंतप्रधान राहुल गांधींच्या उत्तरप्रदेश दौ-याविषयी आजही काही तरी छापून आलं होतं. तिथल्या एका मुलीवर बलात्कार केल्यानंतर तिचे डोळे फोडून टाकण्यात आलेत. तिच्याच सांत्वनासाठी गांधी गेले होते. बलात्कार करून अवघ्या देहाचा चोळामोळा केलेल्या नि नंतर दृष्टी हिरावून घेण्यात आलेल्या मुलीचे सांत्वन कसे करावे, हा आतापर्यंतचा एक क्रांतिकारी मानसशास्त्रीय प्रयोग आपण श्रीयुत गांधींकडूनच समजून घेणे श्रेयस्कर.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> वेटरनं ऑर्डर पुढ्यात आणून ठेवली. समोरच्या ताटाकडं पाहिलं. पिवळ्या पडलेल्या बोनचायना डिशच्या कडेवर बसलेल्या किड्यानं सपशेल माघार घेतली. शरणागतीचा पांढरा रुमाल फडकवण्याची बुद्धी त्याला व्हावी, यासाठीच इतका वेळ पेपरातल्या बातम्या चाळत होतो. थोडं उशिरानं कळलं त्याला. पण, ठीक आहे. जेव्हापासनं ताट माझ्यासमोर होतं, तेव्हापासनंच तो किडाही ताटाच्या कडेवर माझ्या बरोबरीनं समोरच्या ऐवजावर स्वतःचा हक्क सिद्ध करत असल्याच्या आविर्भावात बसला होता. ऐवज म्हणजे काय... ती बारा रुपयांची अंडा करी</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> अंड्याचा आकार पाहिला असता, तर ते नक्कीच खुडूक होण्याच्या वाटेवरती असलेल्या कोंबडीनं प्रसवलेलं असलं पाहिजे, असा ठाम समज झाला असता कुणाचाही. एरवी ज्या हॉटेलांत जातो, तिथं भाजीतून वाफेबरोबर मसाल्याचा वासही दरवळत असतो. इथं मात्र त्याचा भपकारा सुटला होता. मी किड्याकडे पाहत होतो. तोसुद्धा समोरच्या अन्नब्रम्हाचे सेवन करावे अथवा नाही किंवा कसे, या विचारात असावा. त्याच्या मनात बराच खल चालला असावा. अन्यथा, इतका वेळ ताटाच्या कडेवर बसण्याचं त्याला कारण नव्हतं. शिवाय, माझ्याकडंही घालवायला म्हणून वेळ जरा बराच होता. नाही तर किड्याच्या भवितव्याचा केव्हाच फैसला करून टाकला असता. इतक्या वेळात त्याचा सोक्षमोक्ष लागल्याशिवाय राहिला नसता. पण, तरीही मी त्या किड्याला मागच्या चार-पाच मिनिटांपासून नुसताच न्याहाळत होतो. तोसुद्धा ताटात उडी मारायची किंवा नाही, याचा निर्णय घेण्यापूर्वी समोरच्या बैदा करीची रेकी करत होता. शेवटी त्यानं आपला बेत बदलला. त्यानं त्याचा संकल्प तडीस नेला असला, तरी मला ताट बदलूनच मिळणार होतं. म्हणूनच त्याचं ताटाच्या कडेवरचं फिरणं फारस मनावर घेतलं नव्हतं. म्हंटलं पाहूयात, हा नेमकं करतोय तरी काय</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">शेवटी त्यानं काहीही केली नाही. नमतं घेत मागची चाल चालू लागला. आणि प्लेटच्या पसरट आवरणाखाली दिसेनासा झाला. टोटल रिट्रीट. मी विजयाच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">धुंदीत समोरचा घास उचलला. </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> पहिला घास घशात गेल्यानंतर आजूबाजूला पाहिलं. माझ्यापासनं सुमारे फूटभर अंतरावर काऊंटरवर उभ्या असलेल्या मालकानं आनंदमिश्रित हास्य केलं. हो... माझ्याकडंच पाहून. माझ्यासारखे वेडे इथं काही नवीन नाहीत, असं काही तरी त्याचे ते पांढरट-पिवळट दात सांगत असावेत. मी चक्रावलोच. हे चक्रावणंसुद्धा ओळखीचं असल्याप्रमाणं तो हसला</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> मी जास्त खजील होऊ नये, या उद्देशानं त्यानं त्याच्या करड्या ओठांमध्ये नंतर स्वतःचे दात लपवलेदेखील. किड्यांबरोबर अशा प्रकारे सलगी करणा-या नि त्यांना उगीचच आव्हानं देणा-या माणसांना ओळखत असल्यासारखं हसणं होतं त्याचं. म्हणाला, </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">साब</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">आप जर्नालिस्ट हो ना</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">?” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">कशानं संताप आला, खरंच कळालं नाही. त्याच्यावर रागावून काही उपयोगही नव्हता नि स्वतःवरही. मग सरळ म्हणालो,</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> “</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">हाँ...</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> आप जब खटमल की तरफ इतना घूर रहें थे, तभी मैंने पहचान लिया, की आप जर्नालिस्टही होंगे...</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">त्याचा तर्क तर बरोबर होता. पण, त्यानं माझी ओळख पटवण्यासाठी नेमक्या कोणत्या कसोट्या लावल्या होत्या, ते जाणून घेणं माझ्या दृष्टीनं गरजेचं होतं. नाही तर, रात्री झोपतेवेळी हा प्रश्न ढेकणासारखा मला चावला असता. शिवाय, तो जो कोण कीडा होता, तो ढेकूण होता, हादेखील माझ्या सर्वाधिक संतापाचा विषय होता. कुणी आपल्या खडूस बॉसचा करू नये, कुणी आपल्या सोडून गेलेल्या प्रेयसीचा करू नये, कुणी आपल्या कजाग सासूचा करू नये, इतका राग माझ्या मनात ढेकणांविषयी एकवटला आहे. पण, तो विषय वेगळा. मालकानं सांगितलं, </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> यहाँ पें दो-तीन मीडिया कंपनी हैं. लेकिन, प्रॉब्लेम यह हैं की,</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">इस एरिया में अच्छे होटल नहीं हैं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">हमारें होटल में आते हैं सिर्फ टॅक्सीवाले, कचरा जमा करनेंवाले ओर भिकारी. दुसरा कोई नहीं आता. आपके कपडें, जुतें, घडी, बडा सा मोबाईल फोन...सब कुछ बतलातें हैं. ऐसे लिबास में तो जर्नालिस्टही ऐसी जगह आतें हैं. ऐसी जगहों से उन्हें कोई परहेज नहीं रहता और ना लगावभीं... बाकी सोफिस्टिकेटेड लोग कतरातें हैं... और जर्नालिस्ट भीं गिने-चुनेहीं आतें है यहाँ पें.. बाकी के एकाद बार आये तो, फिर मुड कें भी नहीं देखते. हर कोई उठाया बक्सा और आया... ऐसा यहाँ नहीं होता... इसी लिए मैंने पूछा आपसे की, आप जर्नालिस्ट हों की नहीं...</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> त्याचा अंदाज बरोबर होता. त्याच्या दांडग्या निरीक्षणशक्तीचं मलाच अप्रूप वाटलं. इतरांनी यावं तरी कशाला इथं</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> या </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">आझाद हिंद</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">” </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">नामक हॉटेलात</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> कुठल्याही टेबलावर पहा. पोपडे उडालेल्या भिंतीप्रमाणं प्लायवूडही लाकडाची संगत सोडण्याच्या तयारीत असल्यासारखं. आझाद मैदानात थव्यानं मोर्चेकरी जमावेत, तसा माशांचा महामेळावा भरलेला. वेटरच्या मानेवरले खरजाचे चट्टे सहज नजरेत भरतात. चांगली हॉटेलं सगळी स्टेशनाजवळ नि स्टेशन इथून पावणेदोन किलोमीटरवर.खास चांगलंचुंगलं जेवणासाठी एवढ्या लांबवर पायपीट करत कशाला कोण जाईल </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> त्यामुळं त्याच हॉटेलात काही तरी मागवायचं नि पोटोबामाऊलीला शांत करायचं. महागातलं महाग जेवण मागवा... तीस रुपयांच्या पुढं बिल जाणार नाही. अर्जुन सेनगुप्ता समितीचा अहवाल हॉटेलमालकानं व्यवस्थित रिचवला असावा बहुधा. म्हणूनच इथली महागातली महाग डिश आहे पंधरा रुपयांना. दैनंदिन उत्पन्न वीस रुपयांच्या घरात असणा-यांच्या उदरभरणासाठी मुंबईतली असली हॉटेलं किती चांगली सोयीची आहेत</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> मुंबईतल्या सगळ्या माशा इथं आपल्या ताटाभोवती एकवटलेल्या सापडतील, धारावीची सगळी घाण तुमच्या समोरच्या पाण्याच्या पेल्याला चिकटलेली आढळेल, त्या पाण्यातल्या ई-कोलाय नामक बॅक्टेरियाचं प्रमाण नेहमीपेक्षा पन्नास टक्के जास्त असल्याचंदेखील तुम्हाला आढळेल. पण, फरक काय पडतो </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">सत्तर टक्के मुंबई हे असलंच जेवण जेवते नि असलंच पाणी पिते. एक वेळचं पोटभर जेवण मिळतं, या समाधानातच या हॉटेलातले कस्टमर आनंदानं रोट्या तोडतात. इथं तुम्हाला त्यातल्या त्यात लजीज नि लज्जतदार जायक्याच्या पदार्थांचा फुफ्फुसं भरून कुणी श्वास घेतलाय नि मग रोटीचा बिलोरी तुकडा त्या मसालेदार भाजीत बुडवून तोंडात घालत स्वर्गसुखाची अनुभूती मिळवलीय, या भावनेशी मिळताजुळता असा एकही चेहरा इथं सापडणार नाही. माझ्या ताटात पडलेल्या दुस-या रोटीनंतर जगातल्या सर्व रोट्या संपणार आहेत, याच भावनेनं त्यांची तोंडं त्या रोट्यांचं अधाशी स्वागत करत असतात. </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> गरिबातला गरीब माणूस असो, तो मुंबईत उपाशी मरत नाही, असं सांगितलं जातं. तो गरीब रोज मरत-मरत जगतो तो अशा पद्धतीनं. असलं खाणं खाऊन. जागतिकीकरणाच्या आभाळाला लागलेली सुबत्तेची झुंबरं पेडर रोडला, नाही तर अल्टामाऊंट रोडला, नाही तर नेपियन सी रोडला लटकलेली तुम्हाला आढळतील. त्या झुंबरांची चतकोर आभा उपनगरांतल्या मध्यमवर्गीय मध्यमवर्गीय वस्त्यांमध्ये फाकलेली आढळेल. इथं वस्तीला आहे तो फक्त लख्ख अंधार. तिथल्या पाठमो-या झुंबरांनी इथं अडवून ठेवलेला ठसठशीत काळाकभिन्न काळोख. या अंधा-या हॉटेलात मी जेवायला येतो. गरिबांचं जग अनुभवावं म्हणून नाही, तर मला इतर पर्याय उपलब्ध नाहीत म्हणून. गरिबीचं वारं अंगाला लागू देणं कुणाला आवडतं </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">गरिबांनासुद्धा नाही.</span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6QqOrkg5XvdGb9nJIvKy3dMuMuDRThyphenhyphengYtnSyu25GW1AEWtajhZHCQqEaJ7Jso5pzaHCSuCnvFljmh6wQsrjP8HEmyyhYHWbkmuC1W67aKGEKJrSU6AqcNiEZd2v_C0HaIDzPcB__sNY/s1600/bed-bug.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6QqOrkg5XvdGb9nJIvKy3dMuMuDRThyphenhyphengYtnSyu25GW1AEWtajhZHCQqEaJ7Jso5pzaHCSuCnvFljmh6wQsrjP8HEmyyhYHWbkmuC1W67aKGEKJrSU6AqcNiEZd2v_C0HaIDzPcB__sNY/s320/bed-bug.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> कालच मी नेहमीच्या टेबलवर बसलो होतो. रात्रीचे साडेआठ वाजले असतील. आजूबाजूला बसलेले तिस-या पाळीचे टॅक्सीवाले जेवण उरकत होते. शेजारच्या टेबलावरदेखील डोळ्यांना सवयीची झालेली बाई बसली होती. स्वतःच्या मापाचा नसलेला अघळपघळ कमीज तिच्या अंगावर होता. तिच्या स्तनांमधली घळ जिथे सुरू होते, तिथूनच तिच्या कमीजची हद्ददेखील. त्या हद्दीच्या पलीकडच्या भागाचा माग काढण्यासाठी वखवखलेल्या काही नजरांचे डीपर कमीज फाडून आत झेपावण्याच्या प्रयत्नात होते नेहमीसारखेच. तिचा आवाज कायमच चढा असतो. शिवीशिवाय तिचं वाक्य सुरूही होत नाही नि संपतही नाही. स्वतःचं प्रत्येक वाक्य समोरच्याबरोबर उर्वरित जगालाही उद्देशून बोलत असल्यासारखी. पण, त्या दिवशी ती कमालीची शांत होती. वेटरला म्हणत होती, </span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> इन लोगों के सामने</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">तू मेरे को खाला बोलता हैं ना</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;">चल, मैं आज तेरे लिए खाला जैसे ही बनती. अभीं पैसा हैं मेरे पास. आज छूना मत मुझे. मेरे से खाला जैसाही बर्ताव कर.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">”</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> त्यावर त्या वेटरचं हसणं लोचटल्यासारखं. इकडं आपल्या डोक्याची काशी. या हॉटेलात येईल तेव्हा फक्त बैदा करीची ऑर्डर देणा-या या पन्नाशीतल्या महिलेचा आवाज नि मळकटलेला चेहरा आठवडाभरापासून माझ्या परिचयाचा आहे. पण आतापर्यंत या हॉटेलात ती फुकट खात होती, हे कळण्याचा तो पहिलाच दिवस होता. ती खात होती वेटरच्या क्रेडिटवर. नि वेटरनं क्रेडिट कशाच्या आधारावर दिलं, तर ती त्याला वाट्टेल तिथं हात लावायला देत होती म्हणून. इथल्या बैदा करीची किंमत आहे बारा रुपये. या मायानगरीत अशा गरजवंत बायांची किंमतही एरियानुसार बदलते.</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> पेडर रोडपासून पोईसरपर्यंत नि कुलाब्यापासून कर्जतपर्यंत. एके ठिकाणी बैदा करीच्या बदल्यात वाट्टेल तिथं हात लावण्याची नाईलाजी मुभा नि दुस-या ठिकाणी बाईच्या मांसल मांड्या कुरवाळण्यासाठी लाख रुपये मोजा. बरं</span><span style="font-size: 18pt; line-height: 115%;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"> ज्यांना आपल्या मांसल मांड्या दाखवायची फारच हौस असते, त्यांना दररोज बारा रुपयेवाली बैदा करी खावी लागते, असं अजून तरी ऐकिवात नाहिए.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt; line-height: 115%;"></span></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-52730473996007574462011-06-23T07:38:00.000-07:002011-06-23T07:38:22.377-07:00चिन्हांचे ठायी.. अर्थांच्या नाना परी !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMUciGGkFAZ98GrDrg2g2piR-oljSCufO38W_lxcNV5DC9knEkMzKaGz7KS7kSeTu-JHF9Ycl6vr38ZXJ_7aZ9ObCnXXT1pqeM6VSRlz4nxFPHzmFDLCptJd7aSrFaB6b0RYaW2aUVpmY/s1600/the-lost-symbol.jpg" onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}"><img alt="" border="0" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5609500668390895938" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMUciGGkFAZ98GrDrg2g2piR-oljSCufO38W_lxcNV5DC9knEkMzKaGz7KS7kSeTu-JHF9Ycl6vr38ZXJ_7aZ9ObCnXXT1pqeM6VSRlz4nxFPHzmFDLCptJd7aSrFaB6b0RYaW2aUVpmY/s320/the-lost-symbol.jpg" style="cursor: hand; cursor: pointer; float: left; height: 240px; margin: 0 10px 10px 0; width: 320px;" /></a><br />
<b><span style="font-size: 16pt;"> ‘</span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">द लॉस्ट सिंबॉल</span></b><b><span style="font-size: 16pt;">’ </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही डॅन ब्राऊनची सध्या जगभर गाजत असलेली</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कादंबरी! प्राचीन रहस्यं आणि त्यातून सूचित होणाऱ्या अर्थाच्या आधाराने</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सुरू झालेला अंतिम सत्याचा शोध</span></b><b><span style="font-size: 16pt;">, </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अशा दणकट पायावर उभी राहिलेली ही कादंबरी</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">वाचकाला पूर्णपणे कवेत घेते. १५ सप्टेंबर २००९ रोजी बाजारात आलेल्या या</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कादंबरीने खपाचा उच्चांक मांडला. सुरुवातीच्या पंधरा दिवसांतच ६५ लाखांहून</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अधिक प्रतींची विक्री झाली. सहा वर्षाची विश्रांती घेऊन ब्राऊननं पुन्हा</span></b><b><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जागतिक साहित्य वर्तुळात धडाक्यानं पुनरागमन केलंय. </span></b><b><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> </span></b><span style="font-size: 16pt;"></span><br />
<div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> आपण जगत असलेलं पोस्टमॉडर्न युग कसं आहे</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तीव्र गळेकापू स्पर्धा असलेलं आणि भौतिक सुखासाठी कमालीचं आसुसलेलं! जगातल्या सर्व सुखांनी आपल्या पायांशी लोळण घ्यावी</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">यासाठी प्रयत्न करत असतानाच आयुष्यातली अर्थपूर्णता नेमकी कशात आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ते शोधणारं! आधुनिक म्हणवल्या जाणा-या या युगात देवाच्या बरोबरीनं</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">डेमी गॉड</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">झालेल्या बाबा-बुवांच्या संप्रदायांत वाढ होत आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ती</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">काही उगीच नाही. अंधश्रद्ध रेम्याडोक्यांची जगात कधीच कमतरता नव्हती. पण</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्यांच्याही काही परी आहेत. पुराणांत जागोजागी घुसडलेल्या चमत्कारांच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कथा फोल आहेत</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हे त्यापैकी अनेकांना कळतं.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">देव</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही गोष्ट नेमकी काय आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हे आपल्या नजरेच्या आणि बुद्धीच्या टप्प्यात येणार नाही</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">याची त्यांना पुरेपूर जाणीव असते. ते एकदा मान्य केल्यानंतर</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ते जवळच्या पर्यायाचा शोध सुरू करतात. देव नाही</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तर देवासारखा दुसरा कोण</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">स्वयंघोषित अवतारी बाबा. देवाऐवजी आपल्यासारखाच हाडामांसाचा एक माणूस आयुष्य उलगडून सांगत आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हे त्यांच्या बुद्धीला पटणारं असतं. त्यांच्यासमोर तुमचे प्रश्न मांडा. ते तुम्हाला मार्ग सांगतील. त्या मार्गाने तुम्ही गेलात</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तर तुम्हाला देवत्व प्राप्त होईल.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">देव</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">आणि देवत्व प्राप्त झालेला माणूस</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">यांच्यात नेमका काय फरक असतो</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">देवाच्या ठायी ज्या अचाट शक्ती असतात</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्या देवत्व प्राप्त झालेल्या मनुष्याच्या अंगी येतात काय</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">स्वत:च्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">बुद्धीला ताण न देता त्यांनी सांगितलेल्या मार्गावरून चालत रहा. आयुष्य</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">संपेल. मार्ग संपणार नाही. उत्तरं तर अजिबातच सापडणार नाहीत. देव म्हणा</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">किंवा देवत्व म्हणा</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">या दोन शब्दांचा खरा अर्थ कधीच कळत नाही. पण</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">प्राचीन काळापासून जगाच्या पाठीवर ज्या वेग-वेगळ्या संस्कृती नांदत आहेत</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्यांच्यातील</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">काहींना तो समजला होता. टोळी आणि झुंडीतून सुसंस्कृत समाजाकडे वाटचाल</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">करताना धर्माने जगण्याची आचारसंहिता ठरवली. मनुष्याला पडणा-या प्रश्नांची</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">उत्तरे धर्म आणि अध्यात्माने दिली. पण धर्मात</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">देव</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">नावाची अतिमानवी आणि प्रतिभाशाली संकल्पना घुसवल्यानंतर मनुष्याच्या ठायी असलेली</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कार्य-कारणभाव प्रवृत्ती</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">नष्ट</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">झाली. त्याला पडणा-या प्रत्येक प्रश्नाच्या समाधानासाठी तो देवाकडे पाहू</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">लागला. त्यामुळे संस्कृतीच्या विकासात खंड पडला. इतकं अंधारमय वातावरण झालं</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">असं असतानाही काही जणांनी आयुष्याची अर्थपूर्णता नेमकी कशात आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">याचा शोध घेतला.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंतिम सत्य</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">म्हणजे नेमकं काय असावं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">याचा ते धांडोळा घेत राहिले. शेवटी त्यांना अंतिम सत्याचे प्रकाशकण गवसले. म्हणूनच त्यांना</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">एनलायटन्ड सोल</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">म्हटलं गेलं.</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 16pt;"> </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;"> डॅन ब्राऊनची</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">द लॉस्ट सिंबॉल</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही सध्या गाजत असलेली कादंबरीदेखील हाच संदेश आपल्यापर्यंत पोहोचवते.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">देव</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही अजिबात अप्राप्य गोष्ट नाही. प्रत्येक मनुष्यात देवत्व प्राप्त करण्याची क्षमता आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">असं वेगवेगळ्या काळातल्या तत्त्वचिंतकांनी सांगून ठेवलंय. शिवाय</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सत्य</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सांगितल्याबद्दल त्यांना समाजाचा रोषही पत्करावा लागला. पण आताच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">धावपळीच्या काळात या दार्शनिकांचा अभ्यास करण्याची फुरसत कोणाकडेच नाही. जे</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">करतात</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्यांच्यापैकी बहुतेक विचारांची सखोलता आणि विचक्षण</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">बुद्धीची वानवा असणारे असतात. मग मूळ अर्थाची मोडतोड होते आणि उरतात फक्त</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">पढीक पांडित्य मिरवणारे धर्मभाट! मध्ययुगातली धार्मिक सेन्सॉरशिप आता नाही.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्यामुळे ती भिती ब्राऊनला नाही.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">दा व्हिन्सी कोड</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">लिहून आणि गाजवून ही बाब त्यानं सिद्धही केलीय. आपलं पुस्तक दणकून खपावं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही प्रत्येक लेखकाची इच्छा असतेच. ब्राऊन तर अजिबात</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">स्वान्तसुखाय</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">लेखन</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">करणा-या लेखकांपैकी नाही. त्यामुळेच ब्राऊनची खासियत असलेला प्राचीन</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">रहस्यांचा मालमसाला याही कादंबरीत ठासून भरला आहे. वाचकांना खिळवून ठेवणारा</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तपशील</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हेच कुठल्याही</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कादंबरीचं बलस्थान असतं. पण असं असलं तरी कलाकृतीचं व्यावसायिक मूल्य ही एक</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">वेगळी गोष्ट आहे. त्या कलाकृतीतला अंगभूत संदेश</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ही त्यापेक्षा वेगळी आणि सर्वात महत्त्वाची गोष्ट आहे.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ब्राऊनलादेखील तेच सांगायचं असावं. जगभर अस्तित्वात असलेल्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">फ्री मॅसनरी</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> (</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">पंथ</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">म्हणा किंवा संघटना!) या संस्थेने मध्ययुगीन काळापासून जपलेल्या रहस्यांची</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">उकल ब्राऊन कादंबरीतून करतो. हार्वर्ड विद्यापीठातला रॉबर्ट लँग्डन नावाचा</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">प्राध्यापक आपला मित्र पीटर सॉलोमन याच्या आमंत्रणावरून वॉशिंग्टनमध्ये</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">व्याख्यान देण्यासाठी येतो. सॉलोमन हा जगातल्या अतिविशाल स्मिथ्सोनियन</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">वास्तुसंग्रहालयाचा प्रमुख आहे. अमेरिकन काँग्रेसच्या सदस्यांचं कामकाज</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जिथून चालतं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कॅपिटॉल</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">मध्ये हे व्याख्यान होणार असतं. पण</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">त्याला</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तिथं सापडतो केवळ आपल्या मित्राचा तुटलेला उजवा हात! तिथून ही ५०९ पानांची</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कादंबरी सुरु होते. प्राचीन काळातील गोंदण रेखाटलेला तो हात म्हणजे</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">निमंत्रण असतं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">लँग्डनला जुन्या काळातली रहस्यं उलगडण्यासाठी दिलेलं.</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हँड ऑफ मिस्टरीज</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;">. </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">पीटरचा जीव वाचवायचा असेल</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तर ही रहस्यं तुला शोधावी लागतील</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अशी धमकीवजा विनंती लँग्डनला पीटरच्या अपहरणकर्त्यांकडून मिळते. या शोधात मग कॅपिटॉलसह लायब्ररी ऑफ काँग्रेस</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जॉर्ज वॉशिंग्टनचं स्मारक</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">फ्रीडम प्लाझा</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">नॅशनल कॅथ्रेडल अशा इमारती त्यांच्या मध्ययुगीन इतिहासासह सामील होतात. कादंबरीची खुमारी वाढावी</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">म्हणून जगातली अतिबलिष्ठ गुप्तचर संघटना</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सीआयए</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">आहेच! पाठशिवणीचा हा खेळ उत्तरोत्तर रंगत जातो. ब्राऊन अशा खेळांचे</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">प्लॉट</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">आखण्यात</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">वाकबगार आहे. प्राचीन रहस्याचा शोध लागतोच. पण या प्रवासात इतरही काही</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">भयंकर रहस्यांचा गौप्यस्फोट होतो. कादंबरीकार म्हणून ब्राऊनची महती ओळखायची</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">असेल</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तर ही कादंबरी</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">वाचण्याशिवाय पर्याय नाही. अपहरणकर्ता पीटरचा सख्खा मुलगा असतो. आपल्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">आयुष्याच्या मुळावर उठलेला स्वत:चाच मुलगा झॅकॅरी आहे</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">हे</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">पीटरला अगदी शेवटच्या टप्प्यात कळतं. इतका त्याच्या मुलाचा अवतार</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंतर्बाह्य बदललेला असतो. पण त्याने इतका माथेफिरूपणा कशासाठी केला</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कुठलं</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंतिम सत्य</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तो शोधत असतो</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">ते</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंतिम सत्य</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जेव्हा त्याला कळतं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">तेव्हा तो कसा आतून हादरतो</span><span style="font-size: 16pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">उत्पत्ती</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">विकास आणि व्यय</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">मानवी आयुष्याला न चुकलेल्या अवस्था आहेत. बाकीचा सारा भौतिक तपशील त्या</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">कोऱ्या आयुष्यात केवळ रंग भरण्यासाठी असतो. त्या पलीकडचंही असं कोणतं</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">सत्य</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">असतं</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जे शाश्वत आहे. ते</span><span lang="MR" style="font-size: 16pt;"> </span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">अंतिम सत्य</span><span style="font-family: SimSun; font-size: 16pt;">’</span><span style="font-size: 16pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">शोधण्यासाठी कादंबरी हातात घ्यावीच लागेल. शेवटी आपणही त्याच गोष्टीच्या शोधात असतो</span><span style="font-size: 16pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जिथे सगळ्या शोधांना पूर्णविराम मिळतो.</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">..........</span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">बुकमार्क- प्रहार </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 16pt;">जानेवारी २०१०</span></div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-27504297435232055952011-06-17T09:34:00.000-07:002011-06-17T22:29:45.997-07:00लव्ह ट्वेंटी ट्वेंटी !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><br />
<div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बरोब्बर तीन</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">वर्षापूर्वी </span><span style="font-size: 18pt;">29 </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">फेब्रुवारीला याच हॉटेलात आपण दोघांनी पोट फुटेपर्यंत कसाटा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">खाल्लं होतं. आठवतंय का तुला</span><span style="font-size: 18pt;">?’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आता आजची व्हॅलंटाइनची संध्याकाळ कशी साजरी</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">करायची</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">याचा अजेंडा आखायचा सोडून तिनं </span><span style="font-size: 18pt;">29 </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">फेब्रुवारीच्या आठवणीत</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेही</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तीन वर्षापूर्वीच्या</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">का शिरावं</span><span style="font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मागल्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पाच वर्षातल्या आमच्या दोघांच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">प्रत्येक भेटीचा बारीकसारीक तपशील लक्षात</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">ठेवून अशी परीक्षा घेण्यात तिला</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">एक प्रकारचा खोडकर आनंद मिळतो.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बॉयफ्रेंडला झापण्याचं सुख मिळतं.</span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg72kvNKQW6ig_2DhDjljvMpej1nqRyQeTFCacuqIMHEYKOpSGbRiS7_BbeKEaBGuwRW3PfS-XcfKTpazNDXY1bDoEHURvRUcR43ZIAO0ez8tYEeTyjyoeZeRSsFfMKeaBNQyTr4J_huUE/s1600/valentines-day_roses.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="209" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg72kvNKQW6ig_2DhDjljvMpej1nqRyQeTFCacuqIMHEYKOpSGbRiS7_BbeKEaBGuwRW3PfS-XcfKTpazNDXY1bDoEHURvRUcR43ZIAO0ez8tYEeTyjyoeZeRSsFfMKeaBNQyTr4J_huUE/s320/valentines-day_roses.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"> पूर्वी तिनं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">क्लू</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">दिला की</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मी चुकत-माकत का होईना</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">उत्तरापर्यंत तरी पोहोचायचो. पण</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">नोकरीला</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">लागल्यापासनं अशा गोष्टी आठवायला हल्ली मेंदूवर बराच जोर द्यावा लागतो.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेवढा वेळच मिळत नाही. म्हणून आता गोंधळ आणि वैताग दोन्हीही मनातल्या मनातच</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">दाबून ठेवले. उगीच तेवढय़ावरनं माझी शाळा घ्यायची नाहीतर ही! तसं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">व्हॅलंटाइन डे भारतात साजरा करण्यामागचं लॉजिक आपल्याला तेव्हा अजिबात पटत</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">नव्हतं. दोस्तांतदेखील मी माझं मत ठामपणे मांडायचो. पण तिच्यासमोर एकदाच</span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">चुकून हे बोललो होतो.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आता</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">शेती करायला तुम्ही बैलांऐवजी ट्रॅक्टर वापरता ना. तरीही</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बैलपोळ्याला</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पुरणपोळी खातोस की नाही</span><span style="font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तसाच व्हॅलंटाइनपण साजरा करायचा..</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आमच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मातोश्रींनी हिला एकदा बेंदुराला जेवायला बोलावलं होतं. तीच आठवण तिनं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">उदाहरणासाठी वापरली असावी</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मला बैल म्हणण्यासाठी नाही</span><span style="font-size: 18pt;">?! </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पण</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माझ्याबाबतच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिच्या टोमण्यांबद्दल असा संशयाचा फायदा घेऊन इज्जतीचा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">कचरा करून न</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">घेतल्याचं समाधान मिळवणं रोज-रोज शक्य नाही व्हायचं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आजही तोच बाका प्रसंग उद्भवला होता. तिच्या प्रश्नाचं उत्तर कसं द्यायचं</span><span style="font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">घोर विवंचनेत सापडल्यासारखं झालं. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बोल ना रे ! आठवतंय का</span><span style="font-size: 18pt;">?’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आवाजात असा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">एकाच वेळी लडीवाळपणा आणि धमकावणी</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">अशा परस्परविरोधी गोष्टींचं संतुलन तीच</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">साधू शकते. जातिवंत स्टेज आर्टिस्ट. एकदम जयश्री गडकर की दुस-या क्षणाला</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">दुर्गा खोटे. </span><span style="font-size: 18pt;">‘ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हो.. अगदी व्यवस्थित आठवतंय. ते लीप इयर होतं..</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माझा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पीजे</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिनं नाकाच्या शेंडय़ानंच उडवून लावला. पण एरवीसारखा माझी रेवडी</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">उडवायचा तिचा मूड नव्हता. कारण तिनं थेट मुद्दय़ालाच हात घातला. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">काय</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">घेतलंयस माझ्यासाठी</span><span style="font-size: 18pt;">?’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">गिफ्ट तिच्यासमोर धरलं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सेकंदसुद्धा न दवडता तिनं कव्हर काढलं. मी आणलेला ड्रेस तिनं निरखला</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">खूश झाली. आपण आनंदलो आहोत</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे ती कधी बोलून नाही दाखवत. पण अशा वेळी</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">एरवी पीचच्या फळासारखे दिसणारे</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">गोबरट गोरे-तांबूस गाल पिकण्याच्या वाटेवर</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असलेल्या स्ट्रॉबेरीप्रमाणं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हळूहळू लाल होऊ लागतात. अस्फुट स्मित ओठांवर</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">उमटतं. गालावरचा तीळ काही</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सेकंदांकरता खळीत जाऊन विसावतो. या तिन्ही</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">क्रिया जेव्हा एकाच वेळी होतात</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेव्हा मॅडम तुफान खूश झाल्यात</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे लक्षात</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">येतं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;"> </span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आता</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिच्याकडून गिफ्ट घेण्याची पाळी माझी होती. तिनं हातात एकापाठोपाठ एक असे</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">बोर्नव्हिटाचे तीन मोठे डबे टेकवले नि माझा चेहरा न्याहाळण्यास सुरुवात</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">केली. तसाही तो तिचा आवडता छंदच आहे.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पाहतोस</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">काय असा डब्यांकडं</span><span style="font-size: 18pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">त्यापेक्षा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्वत:कडे पाहा. नोकरी सुरू केल्यापासनं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">केवढा वाळलायस. आता तुझी</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हाडंसुद्धा कातडीला हाड हाड करत असतील. जरा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">जिवाला खात-पीत जा.</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हाताच्या दोन्ही मुठी डोक्याशी नेत काडकन बोटं मोडून</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिनं माझी दृष्ट उतरवली. टॉप-जीन्सवाली पोरगी असं काय करतेय</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">या उत्सुकतेनं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आजूबाजूच्या भोचक नजरा आमच्याकडे वळल्या. पण</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिची ही नेहमीची सवय आहे.</span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><span style="font-size: 18pt;"></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"> माझ्या नोकरीला ती स्वत:ची सवत समजते. ही नोकरी मी का करू नये</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">याची किमान एकशे पंधरा कारणं पटवून देणं</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हा तिचा आवडता छंद. एरवी रोज</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">भेटणारे आम्ही आता आठवडय़ातून एकदाच एकमेकांना पाहू शकायचो</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे तिच्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माझ्या नोकरीवरच्या रागाचं मुख्य कारण आहे. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">जन्मल्यानंतर तू पंधरा दिवस</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">डोळे उघडले नव्हतेस. आंधळेपणाचा हा वारसा तू अजून चालवतो आहेस</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे तुझ्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">नोकरीवरून सिद्ध होतं. आणि असं माझंच नाही</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे भावी सासूबाईंचंही म्हणणं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आहे.</span><span style="font-size: 18pt;">’ ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तूही ज्या ब्रह्ममुहूर्तावर जन्माला आलीस</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेव्हा दगडूशेठ गणपतीवर</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">कुणीतरी शेण फेकलं होतं आणि पुण्यात दंगल झाली होती. हे मी नाही</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">माझ्या</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">भावी सासूबाई सांगतात.</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span style="font-size: 18pt;"></span> <br />
<div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">आता पुढचं सारं ऐकून घेण्यासाठी मी मनाला तयार केलं. कारण</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">व्हॅलंटाइन डे हा प्रेमाचा वार्षिक ताळेबंद मांडण्याचा दिवस असतो</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">अशी</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिची धारणा आहे. त्यामुळं ती दारुगोळा डोक्यात भरूनच येते. हल्ली असंच</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">होतं. नोकरी करता-करता दिवस कसा उडून जातो</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">समजतच नाही. सकाळपासून</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">रात्रीपर्यंत नुसतं राबणं. सकाळी थोडी सवड असते</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेव्हा तिची मेडिकलची</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">लेक्चर्स असतात. दुपारी जेवायला येतेस का</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">हे विचारण्यासाठी फोन करावा</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिची नाटकाची प्रॅक्टिस असते. त्यानंतर तिला पुन्हा हॉस्पिटलमध्ये पेशंट</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तपासायचे असतात. तिथून पुढं ती मोकळी होते</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तेव्हा माझा दिवस पॅक झालेला</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असतो. हॅलेचा धूमकेतू ७६ वर्षानी पाहायला मिळतो ना</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तसंच आमच्याही</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">भेटीगाठींचं होतं. मग</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">दोघांच्याही सवडीप्रमाणं</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">फोन अ फ्रेंड</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">करत समाधान मानायचं.</span><span style="font-size: 18pt;"> </span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;"> तिचा त्रागा ऐकून आपण पृथ्वीऐवजी प्लुटोवर राहायला असतो</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर बरं झालं असतं</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असं वाटतं कधीमधी. आपला एक दिवस तिथं साडेसहा दिवसांचा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">असतो म्हणे. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">होईल सगळं व्यवस्थित..</span><span style="font-size: 18pt;">’, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तिची पाठ थोपटत आश्वस्त केलं.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">मिनिटभर आम्ही एकमेकांच्या डोळ्यांत हरवून गेलो. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सुंदर दिसतेयस..</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">सुरुवातीलाच द्यायची होती कॉम्प्लिमेंट. पण आता संधी मिळाली. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">परत बोल..</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">स्वत:चं कौतुक तिला दुस-यांदा ऐकायचं होतं. </span><span style="font-size: 18pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">लय भारी.. जगात भारी..</span><span style="font-size: 18pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">शब्दांची कंजुषी करायला आपल्याला नाही जमत. ती हसली. तुफान गोड हसली.</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> दोन-तीन आठवड्यांपासून वस्तरा न लागलेल्या </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">गालावर बक्षीस टेकवून बाजूला होताना कुजबुजली</span><span style="font-size: 18pt;">, ‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">पुढल्या वेळी भेटू तेव्हा</span><span lang="MR" style="font-size: 18pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">कामातनं वेळ काढून शेव्हिंग करून ये. पैसे नसतील</span><span style="font-size: 18pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18pt;">तर तेही खिशात ठेवलेत.</span><span style="font-size: 18pt;">’</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;"> .....</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18pt;">'प्रहार'च्या 'व्हॅलेंटाइन डे स्पेशल'मधला लेख </span><span style="font-size: 18pt;"></span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-75868637528917669692011-06-13T01:22:00.000-07:002011-06-13T14:06:07.081-07:00... खळांची व्यंकटी सांडो !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTKPIcULSmn1BYG3NXtmjDtILCU60VlQU9sOZWBbp_ph0Rcj6jekcsvtVpaFGJBMClxCVgeul3PudNwUKBw2V5lI6VoN8Ise5l2ZPrYL3UQZi-2Rct-jxXwq2H0SkaYmKgHV8s_jKqF0o/s1600/Jdey.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="260" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTKPIcULSmn1BYG3NXtmjDtILCU60VlQU9sOZWBbp_ph0Rcj6jekcsvtVpaFGJBMClxCVgeul3PudNwUKBw2V5lI6VoN8Ise5l2ZPrYL3UQZi-2Rct-jxXwq2H0SkaYmKgHV8s_jKqF0o/s320/Jdey.jpg" width="320" /></a></div> <span style="font-size: large;">गोष्टीचा संदर्भ थेट जगण्याशीच असेल, तर तीत उसना अभिनिवेश आणावा लागत नाही. लक्ष वेधण्यासाठी आवश्यक असलेली रंजनमूल्ये वजा करूनही ती गोष्ट थेट हृदयाची पकड घेण्यात यशस्वी ठरते. जे डेंच्या स्टो-याही तशाच असायच्या. कुणी मसाला म्हणून त्या चवीनं वाचत असतीलही. अनेकांना ह्या बातम्या वाचताना आपण भडक आणि रंगीत नाट्यपटाचा आनंद लुटतो आहोत, असा भास होत असेल. पण, त्या रुग्णशय्येवर निपचित पहुडलेल्या समाजव्यवस्थेच्या जर्जरतेच्या निदर्शक होत्या. </span><br />
<span style="font-size: large;"> आता बहुतांश जणांना बातमीत वेधकता आणण्यासाठी कमी-अधिक प्रमाणात कल्पकता आणि शैलीचा आधार घ्यावा लागतो. छापण्यापूर्वी अथवा बोलण्याअगोदर अनुभवाच्या पातळीवरच उतरणं गरजेचं आहे, ही बातमीदारीची पूर्वअट इतिहासजमा झाली असं वाटण्याजोगा हा काळ आहे. कारण, दळणवळणाची साधनं त्यांची कमाल दाखवताहेत. सारं जग आपल्या खिशात आहे, असं त्यात ठेवलेल्या हाय एन्ड मोबाईलमुळं आपण वाटून घेतो आहोत. आख्खी मुंबई पाण्यात बुडाली, हे सहजगत्या सांगताना आता आम्हाला पुराव्यादाखल केवळ हिंदमाता अथवा मिलन सबवेत गोळा झालेला गुडघाभर पाऊस पुरेसा ठरतो. ओलेत्या मान्सूनच्या ड्राय बातम्या, हा त्याचा परिणाम. पण, या बाबतीत ऑड मॅन आऊट असल्याप्रमाणं डे कायमच कळपाबाहेरचे भासत आले. 'मिड डे'मधल्या त्यांच्या खणखणीत स्टो-या वाचून हे जाणवायचं. पत्रकारितेच्या जगतात दुर्मीळ झालेल्या जमातीचे ते प्रतिनिधी होते. अनुभवांचं अवगुंठण लाभलं की, निर्जीव शब्द दाहक बनतात. डेंचं लिखाण तसं होतं. ते क्राईम बीटचे एक्का होते, या गोष्टीचा विसर त्यांच्या बातम्या कधीच पडू द्यायच्या नाहीत. एरवी टॅब्लॉईडमधल्या बातम्या चवदार पदार्थ मिटक्या मारत चाखावा, तशा वाचल्या जातात. पेपर खपवण्यासाठी त्यांना ट्रीटमेंटही तशीच दिलेली असते. पण, बातमी म्हणून असलेलं एखाद्या घटनेचं मूल्य केवळ पेपराच्या फॉर्ममुळं कसं काय कमी होऊ शकेल ? डे यांचं लिखाणदेखील अंडरवर्ल्डच्या तळाचा ठाव घेऊन जिवाच्या करारानं स्वतःला पृष्ठभागावर तरंगत ठेवण्याच्या प्रयत्नात असल्याचं जाणवायचं.<br />
समाजव्यवस्थेची निकोपता तपासायची असेल, तर क्राईमच्या बातम्यांशिवाय दुसरी भरवशाची फूटपट्टी कुठली ? त्या लिटमस पेपरसारखं काम करतात. डेंच्या बातम्यांसारखं. लोकशाही व्यवस्थेत ज्या मोठ्या सामाजिक प्रतलाचा एक हिस्सा पत्रकारितेनं व्यापला आहे, त्याचा सर्वात दुर्लक्षित भाग म्हणजे क्राईम रिपोर्टिंग. खून आणि बलात्कार, तस्करी आणि मारामारी, भुरट्या चो-या आणि घरफोड्या, गँगवॉर आणि पोलीस डायरी... यांच्या ठोकळेबाज नोंदी म्हणजे क्राईम रिपोर्टिंग नव्हे. डे यांची वार्तांकनं घटनेचे सारे तपशील गोळा करून ती एका सूत्रात समेटणारी वाटायची. ते सूत्र समाजाच्या घसरत्या मूल्यव्यवस्थेप्रती नातं जोडू पहायचं. 'गुड मॉर्निंग जर्नालिझम'च्या नावाखाली सटरफटर बातम्यांचं पीक गाजरगवताप्रमाणं फोफावलेलं असताना डेंचं रिपोर्टिंग रात्रीच्या अंधारात गूढ आणि भयप्रद भासणा-या अक्राळविक्राळ पिंपळवृक्षाप्रमाणे अंगावर यायचं. त्या झाडाच्या डेरेदार घे-यानं अनेक पत्रकारांना प्रभावित केलं आहे. पण, त्याची काळीकभिन्न सावली आपल्याला गिळून टाकील की काय, अशांचं प्रमाण अधिक. मुंबईच्या बदनाम गल्ल्यांच्या, खौफनाक़ मोहल्ल्यांच्या, गुन्हेगारी विश्वाच्या बाजिंद्या म्होरक्यांच्या, मुजोर पोलिसी खाक्याच्या, बेबंद सामाजिक अनाचाराच्या... समाजाची एकही काळी बाजू अशी नव्हती की, जिला डेंनी आपल्या लेखणीतून स्पर्श केला नाही. </span><br />
<span style="font-size: large;"> इन्व्हेस्टीगेटीव्ह रिपोर्टिंग ही बातमीदाराची वैयक्तिक खाज असते आणि तो कंड शमवू इच्छिणा-या 'खतरों के खिलाडीं'चा एंड रिझल्ट ब-याचदा ठरलेला असतो, असा महामूर्ख दावा करणारे तर्कदुष्ट महाभाग आपल्याकडे आहेतच. त्यांचे तर्क त्यांना लखलाभ होवोत. पण, राज्यघटनेच्या सरनाम्यापासून ते संविधानाच्या तिस-या भागातल्या एकविसाव्या आर्टिकलनुसार या देशातल्या प्रत्येक नागरिकाला जीवितरक्षणाचा मूलभूत अधिकार प्राप्त झाला आहे. तो अधिकार प्रत्येकाला बजावता येईल, याची व्यवस्था करण्याची जबाबदारी राज्यसंस्थेवर आहे. मग, चेहरा टोपीत दडवून कायम सावधपणे वावरावं लागलेल्या आणि तरीही गुंडांच्या गोळ्यांना बळी पडलेल्या डेंच्या मृत्यूचं उत्तरदायित्व कोण शिरावर घेणार आहे ? पत्रकार म्हणून असलेल्या विशेषाधिकाराचा वापर करून नव्हे, तर या देशाचे सर्वसामान्य नागरिक म्हणून असलेल्या घटनादत्त अधिकारांवर बोट ठेवून आम्ही उत्तराची अपेक्षा करतो आहोत. </span></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-2005313628316134212011-06-08T09:11:00.000-07:002011-06-08T09:11:25.344-07:00रोज रोज अमेरिका !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:PunctuationKerning/> <w:ValidateAgainstSchemas/> <w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> <w:DontGrowAutofit/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0pt 5.4pt 0pt 5.4pt;
mso-para-margin:0pt;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgI4wh9ElMDZ_iUscOd_mz22NMP56lFU-Q56jvb2f5WzQzOlbBx7CpL5V-eofMi7_2h-gyJ55X2nyBvXeDtF7z9S4STvO4VZ0MmwxCTDMliLjnu8s0ecjuPOXcC_REydyIxIv8sIydLEk/s1600/Pubs_1252507822pubthepriory.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgI4wh9ElMDZ_iUscOd_mz22NMP56lFU-Q56jvb2f5WzQzOlbBx7CpL5V-eofMi7_2h-gyJ55X2nyBvXeDtF7z9S4STvO4VZ0MmwxCTDMliLjnu8s0ecjuPOXcC_REydyIxIv8sIydLEk/s320/Pubs_1252507822pubthepriory.JPG" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> आमचं ऑफिस हा जर आरंभबिंदू म्हणून पकडला, तर समोर पाचएकशे पावलांवरती हार्ड रॉक कॅफे आणि साधारणतः अर्धा किलोमीटर अंतरावर ब्ल्यू फ्रॉग एवढ्या परिघात माझी अमेरिका वसते. अमेरिका म्हणजे खरोखरची अमेरिका. जागतिकीकरणाची सारी सिम्बॉल्स या साधारणतः एक वर्ग चौरस किलोमीटरच्या परिसरात एकवटलेली आहेत. तंग निळ्या काचांची वन इंडिया बुल्स सेंटरची चकचकीत इमारत. सभ्यतेचे सारे संकेत ओलांडून ती आपल्या अंगाला घसटू पाहतेय की काय, अशी शंका यावी, अशा पद्धतीनं हाफीज कॉन्ट्रॅक्टरनं तिचं डिझाईन केलंय. दुरून पाहिलं, तर कुणावर तरी ओणवी होऊ पाहतेय, असं वाटतं. पण, येरागबाळ्यांना हाताच्या अंतरावर ठेवणारी आणि कोट-टायवाल्यांना तेच हात फैलावून मिठीत घ्यायला आसुसून पुढे धावणारी, असा एक प्रकारचा हिशेबी सहजभाव बाळगणारी ही आलिशान इमारत आहे. नवश्रीमंत नीलवर्णा. सौष्ठवांकित रुपगर्विता. अंगाभोवती चिरेबंद कुंपण लपेटून कोप-यातल्या झोपडपट्टीशी, शेजारच्या शाळेशी नि समोरच्या रस्त्याशी नि एकंदरच या परिसरातल्या सर्वच नैमित्तिक व्यवहारांशी नातं तोडत फटकून वागणा-या या अठरा मजली इमारतीमध्ये एतद्देशीय अमेरिकनाईज्ड कार्पोरेट जगताची वस्ती आहे. </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>पोर्चमधून लॉबीत प्रवेशतानाच एक दमदार अक्कडबाज मिश्यांचा नि सहा-सव्वासहा फूट उंचीचा धिप्पाड सरदारजी तुम्हाला खाडकन कडक सॅल्यूट मारतो. तो स्वीकारून तुम्ही आतमध्ये येता, तेव्हा समोरचं दृष्य पाहून आपोआप डोळे विस्फारले जातात. त्या इमारतीच्या लॉबीत आणि अमेरिकेत तुमचा प्रवेश एकदमच होतो. जवळपास तीन मजली उंचीचं अट्रियम पायांना झटदिशी मागे खेचत जोराचा झोका घेऊन आता आपल्या अंगावरच उडी मारतंय की काय, असा भास होतो. त्याची चकाचौंध अवाढव्यता गोळ्याच्या रुपानं पोटात जमा होऊ पाहते. उजव्या बाजूच्या कोप-यात पाण्यानं काठोकाठ भरलेल्या टँकमधले हिरवेगार बांबू एकमेकांशी स्पर्धा करण्याच्या नादात सरसरून अट्रियमच्या छताला टेकू पाहतायत. डावीकडं मोठ्ठा फिशटँक ठेवलाय. पण, आपल्या समुद्रातले मासे त्यात नाहीत. अटलांटिक वा पॅसिफिकमधले असावेत. पाणी मात्र इथलंच आहे. त्या पाण्याशी वैरभाव न बाळगता, पण सलगीही न करता मासे अलिप्तपणे फिशटँकमध्ये सुळक्या घेताना दिसतात.</span><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">आपलं पडलोय, म्हणून पोहायचं, एवढाच निर्मम भाव त्यांच्या संथ लयीत हलणा-या कल्ल्यांतून व्यक्त होतो. अरबी समुद्रातले बोंबील बाल्टिक समुद्रात नेऊन टाकले तर तिथं ते पूर्वीच्या मस्तीत झुळझुळतील का </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>त्या दगडी गुलाबी ग्रॅनाईटी पार्श्वभूमीवर एक रिसेप्शन काऊंटर आहे. त्या काऊंटरवरच्या चार मुलींचे ड्रेसही लॉबीच्या गुलाबी रंगाशी मॅच होणारे. गर्दगुलाबी टॉप आणि त्याच रंगाशी मिळत्याजुळत्या साड्या. प्रत्येकीचा चेहरा इतका कोरीव, इतका कोरीव की, त्या हसतात, तेव्हा मनाला शंका चाटून जाते की, यांना समोरच्याशी संवाद साधण्यासाठी ओठांची हालचाल ठराविक सेंटीमीटरमध्येच अशा प्रकारे करण्याचं प्रशिक्षण दिलं असावं की, ज्याची अंतिम फलनिष्पत्ती </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">हसणं</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> या कृतीच्या जवळपास जावी. शिवाय, या मुलीही सुबक नि प्रमाणबद्ध हसलं नाही तर, आपली नोकरीतून गच्छंतीच होईल, या भितीनं त्यांच्या जिवण्यांची ठरवून दिलेल्या हसण्याच्या प्रमाणाशी ईमान राखून हालचाल करण्याच्या नेहमीच प्रयत्नात असतात. हसणं ही त्यांच्यासाठी एक सवयीची प्रतिक्षिप्त क्रिया. उत्स्फूर्त नाहीच. दिवसाला किमान दीड-दोन हजार माणसं त्या लॉबीतून येत-जात असतील. त्यांचं स्वागत करताना या मुलींना किमान दोन हजार वेळा तरी नक्की हसावं लागत असेल. शिवाय, या माणसांपैकी कुणी एखादा प्रश्न विचारला, तर उत्तर संपेपर्यंत आपलं हसू चेहराभर ताणून धरण्याची त्यांची चिकाटी दाद देण्यासारखी असते. हसण्याच्या बाबतीत अक्रीय राहण्याचं सुख कधीमधी त्या अनुभवत असतील का, असा प्रश्न मला पडतो</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">.</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> किमान, त्यामुळं तरी एखाद्या क्षणी त्यांच्या ओठांवर खरंखुरं स्मित उमलून येईल, अशी आशा वाटते. ह्या सुंदर पोरी, तो पोर्चमधला सव्वासहा फुटी धिप्पाड सरदारजी, </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">मॅट्रिक्स</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">मधल्या मि. स्मिथप्रमाणं काळे सूट पेहरून लॉबीत उभी राहिलेली हॉस्पिटॅलिटी सेक्शनमधली ती तरुण पोरं, अदबीनं प्रत्येकाला </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">‘ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">विच फ्लोअर सर</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">’ </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">असं विचारणारे बसक्या गोल टोपीचे सातवी पास लिफ्टमन. प्रत्येकालाच काटेकोर एटिकेट्स आणि मॅनरबाजी रक्तात मुरवून घेणं अगत्याचं. कसूर झाली, तर थेट नोकरीशीच गाठ. यांच्यातला प्रत्येक जण माझ्या अमेरिकेच्या पायातला एक एक चिरा आहे.</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>लिफ्टमध्ये घुसल्यानंतर समोरचा टीव्ही एनडीटीव्ही प्रॉफिट, नाही तर सीएनबीसी दाखवत असतो. शेअर बाजाराचे आकडे कधी खाली जातायत, तर कधी वरती चढतायत. समोर टीव्ही दिसत असूनही त्यात बडबडणा-या अँकरवर अजिबात विश्वास न दाखवता लिफ्टमधली माणसं आपापल्या ब्लॅकबेरीजवर वारंवार शेअर बाजाराचा ईसीजी चेक करतायत. डोकं वर काढून कुलीगशी गप्पा मारतानाही त्यांच्या विषयाचा आरंभ, मध्य आणि अंत्यबिंदू तोच असतो. शेअर बाजार. डील्स. प्रपोजल्स. प्रेझेंटेशन्स. त्यांचं सारं कसं आखीव नि नियमबद्ध. गप्पांचा विषय कधीतरीच भरकटतो नियमाला अपवाद असल्यासारखा. पण, एरवी प्रत्येक जण कालपेक्षा आज मोठ्ठं स्वप्न डोळ्यांत घेऊन वावरतो. माझी एक अमेरिका मला त्या डोळ्यांत भेटते.</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>हार्ड रॉक आणि ब्ल्यू फ्रॉग तर टोटल अमेरिकन. स्कर्टिल्या सुंदर पोरी नि मुस्तैद हंक पोरं. वातावरण एकदम इलेक्ट्रिफाईंग असतं. वाट सापडत नसलेली एक अफाट ऊर्जा इथं संध्याकाळनंतर कायम कोंडलेली असते. गिटारींचा कल्लोळ उठला की, ही ऊर्जा सैरभैरपणे बेधुंद थिरकते. या बाबतीत हार्ड रॉक जरा जास्त अमेरिकन आहे. कारण, ते मुळातच अमेरिकन आहे. तिथल्या म्युझिकचा सारा भर अमेरिकन रॉकवर. भारतीय प्रयोगशीलतेला तिथं फारसा वाव नाहीच. पण, ते तसं नाही, म्हणूनच आम्ही हार्ड रॉकला जातो ना. प्युअर अमेरिकन असल्याचा फील येतो. पण, फुकट ड्रिंक्सचे लाड तिथं ब-याचदा नसतातच. ब्ल्यू फ्रॉगचं तसं नाही. म्हणजे वीकेन्ड सोडून बाकीच्या दिवशी तुम्ही एक ड्रिंक घ्या. दुसरं फ्री. टकिलाचे दोन शॉट्स नि कडवट मार्टिनी. थोडं पोटात खळबळल्यासारखं होतं. पण, तिस-या सेकंदाला झूप्पदिशी अमेरिकाच. आतापर्यंत आजूबाजूला तुकड्या-तुकड्यांत दिसणारी अमेरिका थेट मेंदूत शिरते. मानसिकदृष्ट्या समग्र अमेरिकामय झाल्याची नशा दाटून येते. माझ्या अवतीभोवतीची पोरं-पोरीदेखील अशीच गरगरत्या गोंधळात बेफाम घुमत असतात. आम्ही जितके नागर नि अर्वाचीन, तितकेच एकलकोंडे नि पराधीन. आतमध्ये कोंडलेल्या ऊर्जेचा आविष्कार त्या कल्लोळी गाण्यांच्या सुरावटींवर प्रत्येक जण अनुभवतो. एक विलक्षण आक्रमक हतबलता त्यावेळी मनाची पकड घेताना जाणवते. तेव्हादेखील आमच्या अडखळत्या पावलांची त्या नव्या जगाचा ताल पकडण्याची धडपड सुरू असते. माझी एक अमेरिका इथं वसते. मघापासनं नुसतंच कानात किंचाळणारं ते </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">‘</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">अद्वैत</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">’</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">वालं भन्नाट टोळकं आता पोट फाडून आतमध्ये शिरलेलं असतं नि आतड्यांची प्रत्यंचा ताणून गाण्यातला शब्द न् शब्द वर मेंदूच्या दिशेनं ढकलतंय, असं वाटू लागायला आस्ते आस्ते सुरुवात होते..... </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> I can see the light now</span></div><div> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Shining through the shadows </span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Dreams unraveled stories untold</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">And visions yet unknown</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">And I wanna walk this way</span></div><div> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">To a place I have known</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">And I wanna walk this way</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Just walk on….</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Get up and make the change right now</span></div><div> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Get up and free yourself right now</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">You won’t tell me what went wrong</span></div><div> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">Your world was shaken</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">We have been waiting for too long</span></div><div style="text-align: center;"> </div><div class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">To find a way back home……….</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span></div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com13tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-465675621611080882011-06-02T04:43:00.000-07:002011-06-02T04:43:01.206-07:00पहाटेच्या भू(भू)पाळ्या !<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:PunctuationKerning/> <w:ValidateAgainstSchemas/> <w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> <w:DontGrowAutofit/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0pt 5.4pt 0pt 5.4pt;
mso-para-margin:0pt;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRojv5gxbNNPXJrXDgShDL9MFRvgz2t1Uaws2rsSOj5QjzL_fE9I1imBZdP9jLZXDf8p5dtAPma-Hla0gfaN6yBpT6sP2j7KnoaniKSfTmuhXZ5ZoRj6PfeqlKjTW4OCcypG6o65nhtkg/s1600/dilapation.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="217" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRojv5gxbNNPXJrXDgShDL9MFRvgz2t1Uaws2rsSOj5QjzL_fE9I1imBZdP9jLZXDf8p5dtAPma-Hla0gfaN6yBpT6sP2j7KnoaniKSfTmuhXZ5ZoRj6PfeqlKjTW4OCcypG6o65nhtkg/s320/dilapation.jpg" width="320" /></a></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> झोपेचं बोट धरून स्वप्नांच्या जगात प्रवेश करत असतानाच जाग आली. कुत्र्यांनी निषेधसभा आरंभली होती. प्रत्येकाचा सूर टिपेचा. काहीच पसंत नसल्यासारखा आणि संपूर्ण बदलाची मागणी करणारा. त्यांच्या आलापी एकाच वेळी करूण आणि धारदार होत्या. मध्येच एखादं कुत्रं कान पाडून सामोपचाराचा सूर लावे. साराच गोंधळ. गलक्याचा म्हणून जो एक सामूहिक आवाज असतो, तसा तो नव्हता. गलक्यामध्ये वेगवेगळ्या आवाजांची सरमिसळ असते. त्या आवाजाच्या पट्ट्यांमध्ये चढउतार होऊ शकतात. पण, मतैक्याची एक मध्यम लय सर्वांनीच अंगभूत समजूतदारपणानं साधलेली असते. पण, या कुत्र्यांना आपल्याला नेमकं हवंय काय, हेच ठरवता आलेलं नसावं. त्यामुळंच त्यांचे आवाज असे चहू दिशांना फाटलेले. ऐकणा-यांच्या मनात गोंधळ निर्माण करणारे. मरगळल्यागत काही अंतर चालून जाऊन शरणागताप्रमाणं हवेमध्ये विरणारे. आंदोलनादरम्यान नाही का, घसा फाटेपर्यंत सरकारविरूद्ध मुर्दाबादच्या घोषणा देऊन-देऊन थकलं की, काही काळ मोर्चेकरी शांत बसतात. थोडं हुशारल्यासारखं वाटलं की, पुन्हा जोरदार हाळ्या टाकतात. पण, पहिल्या वेळच्या तुलनेत नंतरच्या आवाजाचा जोर कमीच असतो. घोषणांची आवर्तनं हळूहळू आक्रसत जातात. एकच चहा पावडर चार वेळा वापरल्यानंतर चहाचा रंग फिका पडू लागतो, तसा सुरुवातीचा आवाजाचा कडक पोत नंतर विसविशीत बनून जातो. बेंबीच्या देठापासून ओरडलो... आतडी पिळवटून शंख केला... पण, सारं व्यर्थ</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> !</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> कुणीच दखल घेत नसल्याची निराशा पायांमध्ये दाटून येते. माघारी फिरणारी पावलं एकदम जडजड पडायला लागतात. या व्यवस्थेनं देऊ केलेलं अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य आम्ही वापरलं. पण, आवाजाचे तरंग लोखंडी पडद्याच्या कानांवरच जाऊन पडणार असतील, तर असल्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याचा उपयोग काय </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">छ्या</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> !</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> कुत्री असले विचार नक्कीच करत नसावेत. आमच्या इथली कुत्री त्यांचं तारस्वरातलं समूहगान ऐकण्याचा बहुमान मला नेहमीच देतात. घड्याळात पाहिलं. अडीच वाजले होते. पहाटे तीनच्या सुमारास दररोज पोलिसांची पेट्रोलिंग व्हॅन सोसायटीसमोरच्या रस्त्यावरून चक्कर मारून जाते, तेव्हा कुत्री पांगतात. पण, तिला यायला अजून अर्धा तास वेळ होता. कुत्र्यांनीही तोच मोका साधून कल्लोळ उठवला होता. नाही तर, पोलिसांसमोर ओरडण्याची त्यांची काय बिशाद </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">पण, कुत्र्यांचा हा कर्णकर्कश्श भोंगा आणखी अर्धा तास ऐकावा लागणार, या कल्पनेनंच जीव कासावीस झाला. आता ती सारी एका समेवर शोकगीत गात असल्यासारखी ओरडत होती.</span><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>फार वाईट असतो तो आवाज. एका जित्याजागत्या- हसत्याखेळत्या वस्तीत सामूहिक मयती व्हाव्यात नि अंतराळभर लटकलेल्या त्या दुःखाच्या सुतकी पताकांच्या टोकांतून थेंब थेंब रक्त ठिबकावं नि ते नेमकं कुठून टपकतंय, याच्या शोधात भिरभिरल्याप्रमाणं असतं हे भांबावतं मलूल</span><span lang="MR" style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">रडणं. त्यात स्वदुःखाची कैफियत असतेच. पण, भवतालाविषयीचा उपहास जास्त तीव्र असतो. कुत्री नुसतीच भुंकली, तर एकवेळ ठीक आहे. त्यानं डोक्यात चिरड सणकते. कुत्र्यांविषयी फारसं काही वाटून घ्यायला आपण बांधील राहत नाही. पण, त्यांचं रडणं-विव्हळणं</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> ? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>ते अस्वस्थ करतं.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>मन कुरतडतं. सिग्नलवर भीक मागणा-या काळ्याबिद्र्या पोराला घरीही घेऊन जाऊ शकत नाही नि दोन रुपयांच्यावर हातात जास्त पैसे टेकवण्यास धजावतही नाही, यादरम्यानच्या काळात मनाची जी अवस्था असते, तिचाच पुनःप्रत्यय कुत्र्यांचं रडणं ऐकताना येतो. कधी कधी वाटतं, ही कुत्री परिस्थितीशरण माणसांप्रमाणंच वागतायत. माणूस माणसाळला. त्यानं कुत्र्यांनाही माणसळवलं. अरे पण, माणसाळले, म्हणून काय झालं </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> शेवटी आहेत प्राणीच ना</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> !</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> मग सुळे विचकून दुःखाच्या नरड्याचा घोट का नाही घेत</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> ? </span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">पंजे परजून का नाही चाल करून जात दुःख जन्माला घालणा-या परिस्थितीवर </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> माणसांबरोबर राहून यांनाही नैसर्गिक न्यायाच्या तत्त्वाचा विसर पडला की काय</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> ?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">पहाटेच्या वेळी सारं जग कसं शांत पहुडलंय. टॉवर्स झोपलेत. चाळी निजल्यात. आणखी पंधरा- वीस मिनिटांनी शेजारच्या स्टेशनातनं शंटिंगचा विशिष्ट आवाज करत नेहमीचं इंजिन कानांना वर्दी देऊन जाईल. पण, झोपेचा कोश त्याच्यानंतरही आणखी काही काळ मोडला जाणार नाही. कुत्र्यांचं काय घेऊन बसलात </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">?</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"> कुत्रीच ती. ओरडतील- ओरडतील नि शेपूट घालून शांत बसतील.</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">दहा तास अगोदर इथं समोरच्या चाळीची जागा जबरदस्तीनं खाली करायला लावणा-या बिल्डरविरोधात रहिवाश्यांनी आंदोलन केलंय. ऑब्वियसली, सुरुवातीच्या निवेदनांना दाद दिली नाही म्हणूनच. पण, आंदोलनात कुणी तरी दगड फेकल्याचं निमित्त पुढं करून पोलिसांनी त्यांची ढोपरं फोडलीयत. ढुंगणं सुजवलीयत. फार काही झालं नाही. इतर कुणी सरकारी कामात हस्तक्षेप केला नाही. जे दिसलं, ते फक्त डोळे भरून पाहिलं आणि मग सारे झोपायला गेले. त्या वस्तीतल्या घरांच्या दिशेनं गेलेल्या जखमी जडशीळ पराभूत पावलांच्या वेड्यावाकड्या खुणा पटांगणातल्या मातीत अजूनही आपलं अस्तित्व शोधताना दिसतील. दुरूनच आणखी थोडासा कानोसा घेतला, तर विव्हळणंही फारच ओळखीचं वाटलं. नेमकं पहाटस्वप्नांच्या वेळीच जागं करणारं. </span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"></span></div><div class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">या शहरात असल्या वस्त्याही अमाप आहेत नि आडदांड बिल्डरही. कानात इयरप्लग घालून झोपायचं की थेट नख्याच वाढवायच्या... फैसला करायलाच पाहिजे</span><span style="font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;">!</span><span lang="MR" style="font-family: Mangal; font-size: 18.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: MR;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span></div></div>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-58913732640508307452011-05-27T12:56:00.000-07:002011-05-27T13:42:52.793-07:00यार गुलजार !<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1MrI5IcZvAlhcmhPQjuBErF9M6MHbYq7-X4iK43XaG6xAN7QqI-UdYe5VM6Cy6qI7NHh__pRGL1Y1s0oFyUWZ6EDOFPGVTCfHSnjncX5XL3DZKgCcEAetyofqSdaxbhHy17m91xOQYm4/s1600/gulzar.jpg"><img style="margin: 0pt 10px 10px 0pt; float: left; cursor: pointer; width: 228px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1MrI5IcZvAlhcmhPQjuBErF9M6MHbYq7-X4iK43XaG6xAN7QqI-UdYe5VM6Cy6qI7NHh__pRGL1Y1s0oFyUWZ6EDOFPGVTCfHSnjncX5XL3DZKgCcEAetyofqSdaxbhHy17m91xOQYm4/s320/gulzar.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5611499103794742002" border="0" /></a><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrI-3gEvZtqcBaP9cbg0mUX1n0T2GR_FInzgLdNfvr6bP5skzZX29C3qSsvl-XnQKqOWmhjIPzAKuJ2-N_zFcq0eDAqMuG0TkYeA3WoUH9BVcUaWjeiAdOwm50Nb0vXAlhAW4XR-Fp5P0/s1600/Zakir-Hussain.jpg"> </a><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNAM1COHRShFayNGOwl3ue8WWuLDpcxKBrszA30FjVkdcVHHpaTBOoTnjHhyphenhyphenvNYe18iLFOiy3tZK_8tYX-GyvTk1wOVcAYGcbFgmo_AloryKr7oNVG40sFUwComQCVzmMq87ZjaWMbY_8/s1600/taj_mahal_01.jpg"><img style="margin: 0pt 10px 10px 0pt; float: left; cursor: pointer; width: 320px; height: 214px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNAM1COHRShFayNGOwl3ue8WWuLDpcxKBrszA30FjVkdcVHHpaTBOoTnjHhyphenhyphenvNYe18iLFOiy3tZK_8tYX-GyvTk1wOVcAYGcbFgmo_AloryKr7oNVG40sFUwComQCVzmMq87ZjaWMbY_8/s320/taj_mahal_01.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5611491891163572178" border="0" /></a><br /> <span style="font-size:130%;"> </span><span style="font-size:130%;"> <span style="font-family:arial;">आजचा</span><span style="font-family:arial;"> दिवस स्वतःसोबत विलक्षण ताजेपणा घेऊन आला होता. जाहिरातीत ताजमहालाच्या बॅकड्रॉपवर चहाचा कडक घोट घशाखाली उतरल्यानंतर तबल्यावर कडकडणारा झाकीर हुसेन ऐकून कसलीशी जादू व्हावी अन् अंगांगात आतूनच एक मोहोरून- फुलून- डवरून आल्याची भावना निर्माण होते ना तसं. आज वाटणारा ताजेपणा त्या कॅटेगरीतला आहे. एरवी ताजमहाल हे अतिशय उदास प्रकरण आहे. शहाजहाननं निरतिशय प्रेम केलेल्या पत्नीची ही मूर्त आठवण वास्तुशास्त्रीयदृष्ट्या कितीही भव्य असली, तरी शेवटी ते थडगंच. शहाजहान बोलूनचालून शहेनशहा ए हिंदोस्ताँ. जगातल्या अतिबलाढ्य राजसत्तांपैकी एक अशा मुघल सल्तनतीचा महामहीम कारभारी. साहजिकच त्याच्या दुःखाचा आविष्कारही तितकाच तोलामोलाचा. पातशाहीला साजेसा. आग्र्याच्या किल्ल्यात पोरानं बंदिवासात ठेवल्यानंतर तो किल्ल्याच्या गवाक्षातनं ( खिडकी म्हंटलं असतं, पण शहाजहानच्या स्थावर जंगम मालमत्तेला असं सर्वसामान्य पातळीवर आणून या प्रेमवीराची मरणोत्तरसुद्धा तौहीन करायची जुर्रत मी करणार नाहीए. धन्य धन्य ते प्रेम! बाय द वे, शहाजहानच्या जनानखान्यात फक्त दोन हजार बायका होत्या म्हणे.) ताजमहालाकडं एकटक पाहत बसायचा. प्या-या बेगमेच्या आठवणींनी विरहव्याकुळ अवस्थेत दिवस कंठले. आयुष्यातली शेवटची आठ वर्षं त्यानं आपलं हे दुःख साजरं केलं आणि शेवटी जन्नत पधारली. असा ह्या वास्तूचा अश्रुपाती इतिहास. </span> <span style="font-family:arial;"> <br /> दुःखाचं आविष्करण कितीही भरजरी असलं, तरी ते खुपतंच. तसंही आपण संवेदनशील माणसं. ताजमहालाच्या संगमरवरी पायरीशी चार फुलं वाहून शहाजहानच्या दुःखात आपल्या सहवेदना प्रगट कराव्यात आणि त्यानंतर मागं वळूनही न पाहता तोंडात पेठा घोळवत चालू पडावं. का कोण जाणे, ताजमहाल पहायला आलेल्या अनेक नव्हाळीतल्या जोडप्यांपैकी अनेक तरुणांच्या चेह-यांवर फारच करूण भाव दिसतात. त्यामागचा कार्यकारणभाव लक्षातही येतो लगेच. अशांचे खिसे बायकोच्या शॉपिंगमध्ये कुर्बान झालेले असतात. कुठलीही शाही खिदमत खजिन्यावर ताण आणणारच. मग तो कुण्या शहाजहाननं कुण्या मुमताजला नजर केलेला पर्शियन मोत्यांचा बेशकिंमती कंठा असो अथवा कुणा संदीपच्या कुणा तेजश्रीच्या गळ्याशी सलगी करणारं नाजूकसं पेन्डन्ट. लाडेलाडे, प्रसंगी कृतककोपानं बायकोकडनं वसूलण्यात येणा-या या जिझिया कराची सक्ती कुणाला चुकलीय. तरीही, बायकोचे हट्ट न पुरवणारा नवरा नामकूल नाकाराच म्हणावा लागेल. पण, बायकांची उधळपट्टी नि त्यामुळं नव-यांची होणारी ससेहोलपट पाहिली की, ' प्रेमात मोठी किंमत चुकवावी लागते', हे दार्शनिकदृष्ट्याच काय, पण वाच्यार्थानंसुद्धा तितक्याच गांभिर्यानं घेण्याचं वाक्य आहे, हे खरोखरच पटून जातं. त्यामुळंच 'मुमताज बायको व्हावी, पण ती दुस-याची' असं त्या तरूणमंडळींचे चेहरे एकजातपणे सांगताहेत की काय, असं वाटतं.</span> <span style="font-family:arial;"> <br /> बाय द वे ! ( हे 'बाय द वे' दुस-यांदा नि या लेखातलं शेवटचं) कुणीतरी हिंदुत्ववादी लेखक आहेत. आडनाव आठवत नाहिए. त्यांनी 'ताजमहाल नव्हे, तेजोमहाल' नामक पुस्तक लिहिलंय. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, या वास्तूची निर्मिती मुळातच हिंदू राजाची आहे. तिचं क्रेडिट या 'उपटसुंभ' शहाजहाननं घेतलंय. असो. तो ताजमहाल की तेजोमहाल, याची पुरातत्त्वीय थडगी उकरण्यात रस असण्याचं मला मुळीसुद्धा कारण नाहिए. पहिली गोष्ट म्हणजे, आपण सौंदर्याचे भोक्ते आहोत. दुसरी गोष्ट म्हणजे, परिक्षेत विचारलेल्या प्रश्नाला आज्ञाधारक मुलानं सिलॅबसमधलंच उत्तर लिहावं, असा सर्वमान्य शिरस्ता आहे. त्याच न्यायानं ताजमहालचं कर्तेपण शहाजहानकडं आणि करवितेपण मुमताजकडं देण्याचा अगोचरपणा करण्यास मी धजावलो आहे. (काळ मोठा विपरीत प्राप्त जाहला. कुसळ म्हणता मुसळ बोलिताती. जाबसाल करून समेट घडवावा, तो पुंडाई माजवून डोचकी उडविताती. ये समयी कुणाचा भरवसा धरावा ? असो. आपुले आपण हिंमत राखोन असावे. )</span><br /> <span style="font-family:arial;">हे आग्रा म्हंटलं की, मला ताजमहालच्याही अगोदर तिथली मिठाईच आठवते. आपोआप अर्धपारदर्शक पेठ्याची मोठ्ठीच्या मोठ्ठी चळत नजरेसमोर तरळते. जीभ चळू लागते. तो गोडमिट्ट वास नाकपुड्यांतून आत शिरतो. मनात माशा घोंघावू लागतात. तशी शिवाजीमहाराजांची आग्र्याहून सुटकादेखील आठवते. पण, अगोदर पेठाच. शिवरायांनीही दुस-या कशाच्या नाही, तर मिठाईच्याच ( मोअर स्पेसिफिकली, पेठ्याच्या) पेटा-यातूनच औरंगजेबाला गुंगारा दिला होता. त्यामुळं मुघलांच्या नव्हे, मराठ्यांच्या नव्हे, तर मिठाईच्या इतिहासापासून माझं आग्राप्रेम सुरू होतं, हे एव्हाना कळलंच असेल आपल्याला.</span><br /><span style="font-family:arial;"> <span>ह्या</span> मिठाईच्या वासानं मेंदूचा कब्जा घेतला की, इतर गोष्टींचा मला तसा विसर पडतो. पण, जगातल्या सातव्या आश्चर्याच्या बाबतीत असं व्हावं, हे आणखी मोठं आश्चर्य आहे. प्रेमाचं अत्त्युच्च प्रतीक आणि मी मारतो आहे मिठाई नि पेठ्याच्या गप्पा... क्षमस्व. त्रिवार क्षमस्व.</span> <span style="font-family:arial;"> <br /> पण, त्या जाहिरातीत झाकीरजींच्या तबल्यातून थिरकत उठणारी कंपनं ताजमहालाचा चिरा न् चिरा व्यापून राहिलेल्या मुमताजला जिवंत करतात आणि शहाजहानच्या दुःखाची खपली भरून काढतात, हे माझं मत दिवस संपतानाही कायम आहे. </span> <span style="font-family:arial;"> <br /> आजचा दिवस इतका तरोताजा अनुभव देणारा कसा काय होता ? तर गुलजारची एक छोटी कविता वाचण्यात आली सकाळी सकाळी. हा आजचा मावळून गेलेला दिवस त्या कवितेनं भेट म्हणून दिलाय. या दिवसातला प्रत्येक क्षण अगदी उत्फुल्लतेचा अनुभव देणारा. मूळ कविता हिंदीत आहे. तिचा हा मराठी अनुवाद तुमच्यासाठी....</span> </span><div style="text-align: center;"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> रिकामा डबा आहे फक्त, चेपलेला नि उघडावाघडा</span> </span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> <br /> उगीचच भिंतींशी भिडतो आहे टक्कर देत</span><br /></span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> विनाकारण सडकेवर सांडल्यासारखा, पसरल्यासारखा</span> </span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> <span><br /> येणा</span>-या-जाणा-यांच्या ठोकरा खात लुढकून पडल्यासारखा</span><br /></span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> <br /><br /> तसा येतोच कधी तरी एखादा रिकामा बेकार दिवस</span><br /></span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:arial;"> बेरंगी, बेईमान नि बेवारशी असा दिवस...</span> </span></div><span style="font-size:130%;"> <span style="font-family:arial;"><br /> कविता वाचली अन् सुट्टी असली तरी, आपण असं रिकाम्या डब्यासारखं काय बसलोय, असं वाटलं. म्हणून हा लेखप्रपंच.</span></span>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-26045352266004511092011-05-22T03:46:00.000-07:002011-05-22T03:54:10.545-07:00पाणीवाला बाबा !<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNSOZ3YaDAmJUue3rlFRNgkKFgsdn72795ZT0xpNX3LpM93xnL579oxqZSCt6Dj4uaImO0g0cA6CWO5nAw5J7aCvj8Jw2BJff4aEoptSUWTE-_-2uSchFnEkMYucwNmA2ygW48bJntHsE/s1600/Rajendra+Singh+1.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 213px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNSOZ3YaDAmJUue3rlFRNgkKFgsdn72795ZT0xpNX3LpM93xnL579oxqZSCt6Dj4uaImO0g0cA6CWO5nAw5J7aCvj8Jw2BJff4aEoptSUWTE-_-2uSchFnEkMYucwNmA2ygW48bJntHsE/s320/Rajendra+Singh+1.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5609491815771634866" border="0" /></a><br /><br /><!--[if gte mso 9]><xml> <w:worddocument> <w:view>Normal</w:View> <w:zoom>0</w:Zoom> <w:punctuationkerning/> <w:validateagainstschemas/> <w:saveifxmlinvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:ignoremixedcontent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:compatibility> <w:breakwrappedtables/> <w:snaptogridincell/> <w:wraptextwithpunct/> <w:useasianbreakrules/> <w:dontgrowautofit/> </w:Compatibility> <w:browserlevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:latentstyles deflockedstate="false" latentstylecount="156"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style> /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0pt 5.4pt 0pt 5.4pt; mso-para-margin:0pt; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;} </style> <![endif]--> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मुंबईतल्या</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >महाराष्ट्र चेंबर ऑफ कॉमर्स</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">च्या सभागृहात त्या दिवशी जमलेली माणसं वेगळीच होती. जिथे एरवी औपचारिक जिव्हाळा दाखवत तोंडभर</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">बिझनेस स्माइल</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >केलं जातं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तिथं</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >चक्क मोकळ्या-ढाकळ्या गप्पांचा फड रंगला होता. मुंबईतल्या महत्त्वाच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आर्थिक केंद्रांपैकी हे एक. इथं एरवी आर्थिक विकासाच्या आणि नियोजनाच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">चर्चा सुरू असतात. पण त्या दिवशी मात्र तिथं पैशाऐवजी पाण्यावरच गंभीर</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >चर्चा सुरू होती आणि थेंबभर पाण्याची महती सांगायला एक सरस्वतीपुत्र थेट</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">उत्तर प्रदेशातल्या गम्हरहून तिथे थडकला होता.</span><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाणीवाले बाबा</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >या नावाने सुपरिचित राजेंद्र सिंह आदल्या दिवशी गम्हरची</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >गंगा परिषद</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आटोपून</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >थेट मुंबईत दाखल झाले होते. गंगेच्या शुद्धीकरणासाठी गंगोत्रीपासून</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">फराक्कापर्यंत केलेली पायपीट त्यांच्या थकलेल्या डोळ्यांतून दिसत होती.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांच्याशी बातचीत करायला पाण्याबद्दल-पर्यावरणाबद्दल आस्था-आपुलकी असलेले</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >किशोरवयीन मुलं-मुली आणि बरेचसे बुढे-बुजुर्ग उपस्थित होते. प्रत्येकजण</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >त्यांच्याशी पाण्यासंबंधी काही ना काही संवाद साधत होता आणि राजेंद्र सिंह</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांना तेवढय़ाच उत्साहाने उत्तर देत होते. प्रवासाने शरीर थकलं होतं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पण पाण्यासंबधी बोलायला मन तेवढंच उत्सुक होतं. जणू त्यांच्यासाठी पाणी हेच जीवन!</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाण्यावरच्या गप्पा अशा रंगलेल्या असतानाच गप्पांच्या फडातूनच राजेंद्र सिंह ऊर्फ</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पाणीवाले बाबा</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">म्हणतात</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">इनसे हो जाने दो</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आपसे आरामसें बातें करेंगे</span><span style="font-size:16.0pt;">’- </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मी तुफान खूष.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >त्यांच्याच तोंडून त्यांनी पाण्यासाठी</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पाण्याचं महत्त्व पटवून देण्यासाठी केलेला संघर्ष ऐकायला मिळणार म्हणून!</span><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">थोडय़ाच वेळात ऐकू येतं</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">बोलो भई..</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >मॅगसेसे पुरस्कार विजेत्यानं</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">फॉम्र्यालिटी</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ठेवलीच</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">नाही. कोचावर ऐसपैस बसत ते बोलायला सुरुवात करतात. आधी गंगा परिक्रमेचे</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >अनुभव सांगतात. यमुना शुद्धीकरणाच्या मोहिमेमुळे दोन वर्षात दहा हजार</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">हेक्टर जमीन प्रदूषणापासून मुक्त झाल्याची गोड बातमीही देतात. पण हा गोडवा</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ते आत्ता चाखत आहेत. समाजाने ठरवून दिलेली चौकट मोडू पाहणा-यांच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >वाट्याला सुरुवातीला मात्र अवहेलनाच येते. शाबासकीची थाप मिळण्याऐवजी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">नमनाला सणसणीत शिव्यांचे रट्टेच बसतात. तो सारा अनुभव राजेंद्रजींच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तोंडून ऐकायला उत्सुक होतो. म्हणूनच त्यांना विचारलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">डॉक्टर झालेला तरुण पैशाच्या पाठीमागे न लागता राजस्थानातल्या रखरखीत वाळवंटात समाजसेवा करायला गेला</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तेव्हा लोकांनी वेडय़ात नाही काढलं</span><span style="font-size:16.0pt;">?</span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">थोडी-थोडकी नाही</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तब्बल चार र्वष लोकांनी वेडा समजून माझ्याकडं दुर्लक्ष केलं</span><span style="font-size:16.0pt;">’, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >असं सांगून राजेंद्र सिंह हसतात नि म्हणतात</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >महाराष्ट्राचं सरकार असो</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">राजस्थानचं असो किंवा केंद्राचं! दुष्काळ आणि पुरासारखी आपत्ती येते</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तेव्हा बेशरमपणे सरकारं सांगून मोकळी होतात की</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >हा</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">वातावरण बदलाचा परिणाम आहे. मागल्या वर्षी ढगफुटीमुळे आमच्या राजस्थानात</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">बारमेरला पूर आला होता. तर चवताळलेल्या कोसीनं तिकडं बिहारी जनतेला रडवलं.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >बारमेरच्या वेळी त्यांची कातडी बचावली. पण कोसीचा पूर हा मानवी चुकीमुळेच</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">उद्भवला होता</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >हे आम्ही सरकारला कबूल करायला लावलं.</span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ग्लोबल वॉर्मिग हा जागतिक मुद्दा आहे. त्याचाच फायदा घेऊन प्रत्येक सरकार आपली जबाबदारी झटकण्याचा प्रयत्न करतं. भारत म्हणतो</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">अमेरिका</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >क्योटो प्रोटोकॉल</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">वर</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >सही करण्यास तयार नसल्याने अशा आपत्ती ओढवतात. तर अमेरिका बाकीच्यांना</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">हिंग लावून विचारत नाही. मोठ्या गोष्टींची जबाबदारी कुणा एकावरच टाकता येत</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">नाही. ग्लोबल वॉर्मिगदेखील इतकीच मोठी गोष्ट आहे. त्यामुळंच सगळे देश हात</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >वर करून मोकळे होतात. मला असं वाटतं की</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >छोट्या उपायांनी हे संकट दूर करता येईल. सगळेच प्रश्न सुटतील</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >असं नाही.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पण ब-याच गोष्टींवर मार्ग तरी निघेल.</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ग्लोबल</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >प्रश्न</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">लोकल अॅटिट्यूड</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ने सोडवायचा प्रयत्न तरी करू या. राजस्थानात ते आम्ही सिद्धही करून दाखवलंय.</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">राजेंद्र सिंह यांच्या</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >भगीरथ</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">प्रयत्नांमुळे राजस्थान आता पुन्हा</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाणी</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">दार झालं आहे. पण मुळात राजस्थानवर पाणीपाणी करत फिरण्याची पाळी का आली</span><span style="font-size:16.0pt;">? </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >याचं कारण सांगताना राजेंद्र सिंह म्हणतात</span><span style="font-size:16.0pt;">,‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >स्वातंत्र्यानंतर खायला अन्न नव्हतं. त्यामुळे सिंचनाच्या माध्यमातून धान्याचं उत्पादन वाढवायचे प्रयत्न झाले. सिंचन वाढलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तर उत्पादन वाढेल</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">असा वैज्ञानिकांचा सरधोपट समज होता. हे समीकरण सा-यांनीच केलं होतं. पण ते चुकलं. कारण</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >जमिनीचा पोत न पाहताच त्यांनी सरसकट सगळीकडे सिंचनाची सोय करायची ठरवलं. पण ते कुठे आणि किती प्रमाणात उपलब्ध करून द्यायचं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >याचा</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आराखडा त्यांच्याकडे नव्हता. प्रत्येक राज्याला भरमसाट सबसिडी मिळाली.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">राजस्थानच्या वाट्याला सगळ्यात जास्त आली. त्या पैशातून पहिल्यांदा आम्ही</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >विहिरी खोदल्या.</span><span style=" mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">इतक्या खोदल्या की</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >सा-या विहिरींचं पाणीच आटून गेलं. कारण</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >आमच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">जमिनीची पाणी साठवून ठेवण्याची क्षमताच मर्यादित होती. मग आम्ही विंधन</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >विहिरींकडे वळलो. तीनशे मीटपर्यंतचं पाणी उपसलं. त्याही कोरड्याठक्क</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पडल्या. शेवटचा उपाय म्हणून हातपंप घेतले. पंधरा वर्षात जमिनीतलं सारं पाणी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आम्ही संपवून टाकलं. तोपर्यंत सबसिडीचेही पैसे संपले आणि गावक-यांकडलेही!</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">प्यायलाच पाणी मिळेना</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तिथं शेतीला कुठून देणार</span><span style="font-size:16.0pt;">? </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >त्याचा फटका बसला</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तो इथल्या तरुणांना! पोट भरण्यासाठी सारे अहमदाबाद</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">सुरत</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >दिल्ली</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मुंबईला पांगले. पाणी संपल्याने लाचारी</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">बेकारी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >आणि रोगराई राजस्थानातल्या गावा-गावांत एकापाठोपाठ वसतीला आली. जमिनीची</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">क्षमता लक्षात न घेताच आंधळेपणाने सिंचन योजना राबवल्याने आमच्यावर</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">इतरांकडे तोंड वेंगाडण्याची वेळ आली. जमिनी पाण्यानं</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">रिचार्ज</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >करायचं सोडून आम्ही त्यांना</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ओव्हर डिस्चार्ज</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">केलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्याचं हे फळ होतं. या परिसरातून बाराही महिने वाहणा-या नदीचं पात्र</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >त्यामुळं कोरडं पडलं. पाण्यासाठी दाही दिशा फिरण्याची वेळ आली.</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">अशा परिस्थितीत १९८४मध्ये</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तरुण भारत संघा</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ची</span><span style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">एक</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ग्रुप पाण्यासंबंधी कार्य करण्यासाठी राजस्थानातील अलवार भागात गेला.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आश्चर्य म्हणजे त्या वेळी त्या साऱ्यांमध्ये पाण्याविषयी सर्वात कमी माहिती</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >असलेले राजेंद्र सिंह एकटेच होते. त्यावेळी आपलं वैद्यकीय ज्ञान तिथल्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">गरीबांसाठी वापरायचं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >एवढी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">एकच गोष्ट त्यांच्या डोक्यात पक्की होती. पाण्याबिण्याविषयी त्यांनी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तेव्हा काहीही विचार केला नव्हता. गोपालपुरा गावात त्यांनी आपल्या कामाला</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >सुरुवात केली. त्यांची हा खटपट सत्तर उन्हाळ्यांनी रापलेले एक म्हातारबाबा</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाहत होते. त्यांनी एक दिवस राजेंद्र सिंह यांना विचारलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">का रे बाबा! तू या गावातल्या पोरा-सोरांना शिकवून कशाला तुझ्यासारखं बिघडवतोयस</span><span style="font-size:16.0pt;">?’</span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;">‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">म्हातारबाबाच्या त्या प्रश्नाने मी उडालोच. म्हटलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">क्या बोलरिया मामू तू</span><span style="font-size:16.0pt;">? </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >मी नाही का</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">शिकून-सवरून तुमच्यासाठी काम करायला आलो</span><span style="font-size:16.0pt;">? </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पण यावर त्या मामूने दिलेलं उत्तर मार्मिक होतं. डॉक्टरकी बंद करण्याचा सल्ला देऊन तो म्हातारबाबा मला म्हणाला</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तू तो पाग्गल है</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">अपनी बाता मत कर. असं काम कर</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >जे पैशाने होत नाही. नोकरीसाठी घरदार सोडून गेलेल्या मुलांना परत कसं बोलावता येईल</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ते बघ. तू पाणी आणण्यासाठी काही तरी कर. जेव्हा इथल्या शेतीला पाणी मिळेल</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तेव्हा आमच्या पोरांना शिकताही येईल आणि औषधंही खरेदी करता येतील. सगळेच सुखी होतील.</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >हे</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">माझ्या डोक्यातच आलं नव्हतं. त्या अडाणी माणसाने असं मला प्रश्नाचं मूळ</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">दाखवलं. तिथून पुढं मी पाण्यासाठी काम सुरू केलं. उघडी-बोडकी बंजर जमीन.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >गावातलेच चार-पाच म्हातारे आणि दोन-एक तरुण यांना जोडीला घेऊन आमचं काम</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">सुरू झालं. टिकाव-फावडं घेऊन आम्ही गोपालपु-यांत जोहड बांधायचं काम सुरू</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">केलं. तोपर्यंत मी गावक-यांच्या नजरेत</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">रिजेक्टेड</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >होतो. शिकून बहकलेला माणूस त्यांच्या दृष्टीने निरुपयोगी असतो. गावात काय याचं गठुडं ठेवलंय. तो शहरात जाऊन पैका मिळवणार</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >अशीच त्यांची ठाम समजूत असते. पण त्यांच्याबरोबर मीदेखील दहा-बारा तास मातीत काम करायला लागलो. त्यांची नजर बदलली.</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">रिजेक्टेड</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पासून</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">सिलेक्टेड</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पर्यंतचा माझा प्रवास असा झाला.</span><span style="font-size:16.0pt;">’- </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >हसत-हसत राजेंद्र सिंहजी सांगतात.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यानंतर</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >राजेंद्र सिंह व त्यांच्या सहका-यांनी चार र्वष घेतलेली मेहनत फळाला आली.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">अडवलेलं पाणी विहिरींत उतरलं. शेतात पिकं घेतली गेली. राजेंद्र सिंह</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">म्हणतात</span><span style="font-size:16.0pt;">,‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >आम्ही राजस्थानी लोक</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">फंक्शन ओरिएंटेड</span><span style="font-size:16.0pt;">’! </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >हे यश साजरं करायला गावक-यांनी त्यांच्या पस्तीस गावांतल्या सोय-यांना आवतण पाठवलं. आले फक्त साठ लोक. जेव्हा गरीब बोलावतो</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तेव्हा त्याच्याकडे कुणीच जात नाही. आमचंही तसंच झालं. या साठ जणांकडून कौतुक करायचं लांबच राहिलं. हे काम याने का केलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >म्हणून ते गावक-यांबरोबर हमरीतुमरीवर आले. म्हणायला लागले</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ये काम राजिंदर का नही च्छे</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">कलेक्टर साला! जो तीस हज्जार रुपै महिना खावे च्छे</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ये ऊ का काम छे. राजिंदर ये गलत करे च्छे.</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तेव्हा ज्या म्हातारबुवांनी चार वर्षापूर्वी मला पाण्याचं काम करायला सांगितलं होतं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >ते सोय-यांना शांत करण्यासाठी भाषण देण्यास उठले. खणखणीत आवाजात गोंधळ शांत करत म्हणाले</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">ज्यांना आमचं काम आवडलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >त्यांनी ते आपल्या गावात सुरू करावं. ज्यांना पसंत पडलं नाही</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >वो दलिया खाव और घर जाव. बेकार का बाता मत करो.</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >मग सारेच शांत झाले. रात्री दोन वाजता बैठक संपली. बैठकीच्या शेवटी जो निर्णय झाला</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्याने मला</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पाणीवाला बाबा</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">बनवलं. या सा-या पस्तीस गावांमध्ये</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">तरुण भारत संघा</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >चं</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">काम सुरू झालं. एक अरवारी कोरडी पडली होती. अशा सात नद्या आम्ही पुन्हा</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >वाहात्या केल्या. तेही वर्षातले बारा महिने. पाण्याचा थेंबन् थेंब</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">अडवण्यासाठी शास्त्रशुद्ध अभ्यास केला. गोपालपु-याप्रमाणेच ही गावंही</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">सुजलाम झाली. त्यानंतर अकराशे गावांमध्ये आमचं काम विस्तारलं. पाणी वाफेत</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >दवडणंही आम्हाला परवडणारं नव्हतं. म्हणून तलावांच्या कडेला झाडं लावली.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">साडेसहा हजार चौरस किलोमीटरचा परिसर आम्ही ओलिताखाली आणला. एक काळ असा होता</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">की आमची एकही मुलगी शाळेत जात नव्हती. आता एकही गाव असं नाही की</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">जिथं मुली शाळेत जात नाहीत. गो-या मंडळींना आपल्याला</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">जेण्डर सेन्सिटिव्हिटी</span><span style="font-size:16.0pt;">’, ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >जेण्डर इक्विटी</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">शिकवण्याचा हक्क नाही. ती मंडळी हे विसरतात की</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांनी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >महिलांना मतदानाचा हक्क द्यायला १९६४पर्यंत वाट पाहायला लावली. इथं तर शिव</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">आणि पार्वती अर्धनारीनटेश्वराच्या रूपात हजारो वर्षापासून आम्ही पाहतोय.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">महिलांची पाण्यासाठीची वणवण थांबवून आम्ही हेच साध्य केलंय.</span><span style="font-size:16.0pt;">’ </span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाणीवाला</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >बाबांनी केलेली ही किमया आता सारा देश बघतोय. जिथून तिथून त्यांना</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">यासाबंधी व्याख्यानं देण्यासाठी आमंत्रणं येत आहेत. पण त्याचबरोबर</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांच्यावर दुसरीकडून टीकाही सुरू आहे. विशेषत</span><span style="font-size:16.0pt;">: </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">केंद्र</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >सरकारच्या नदीजोड प्रकल्पाविरोधात असलेली त्यांची भूमिका तर अनेक</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">विचारवंतांना अजूनही समजत नाही. पण ते आपल्या भूमिकेवर आजही ठाम आहेत.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">नदीजोडणी निसर्गनियमांच्या विरुद्ध असल्याचा पुनरुच्चार करताना ते म्हणतात</span><span style="font-size:16.0pt;">, ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >कृत्रिम</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पद्धतीने गंगा-ब्रह्मपुत्रेला कृष्णा-कावेरीशी जोडण्यापेक्षा माणसांनाच</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">नद्यांशी जोडा. नद्यांचे प्रश्न मानवनिर्मित आहेत. त्यामुळे काठावरच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >माणसांनीच नदीची काळजी घ्यायला सुरुवात करावी. त्यांना पाणी अजिबात कमी</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पडणार नाही. शेतीसाठीही पुरेसे पाणी मिळेल आणि प्रदूषणही होणार नाही.</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" ></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="mso-bidi-Times New Roman"font-family:";font-size:16.0pt;" > </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">वाळवंटात</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >पाणी फिरवण्यासाठी राजेंद्र सिंहांनी प्रयत्न केले. ते यशस्वी झाले.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांना मॅगसेसे अॅवॉर्ड मिळालं. काम आणखी जोमानं सुरू झालं. पण राजस्थान</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">सरकारनं त्यांना फुटक्या कवडीचीही मदत केली नाही. उलट भैरोसिंह शेखावत</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >राजस्थानचे मुख्यमंत्री असताना त्यांनी या भागातल्या तलावांमध्ये</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मासेमारीचे ठेके गावक-यांना न विचारताच देऊन टाकले. आपण साठवलेल्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पाण्यावर डल्ला मारायला हे सरकार मधूनच कसं उपटलं</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >प्रश्नाने गावकरी संतापले. राजेंद्र सिंहांच्या नेतृत्वाखाली ही गावं</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">एकवटली. सरकारनं निर्णय मागं घेतला. सरकारच्या कृतघ्नतेचं वैषम्य त्यांच्या</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मनात अजूनही ताजं असावं. ज्यांना सरकारी नोकरी करायची आहे</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यांना</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तरुण भारत संघा</span><span style="font-size:16.0pt;">’</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">च्या जल विद्यापीठामध्ये प्रवेश न देण्याचा कायदाही त्यांनी याच भावनेतून केला असावा.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >साहजिकच आहे.</span><span style="font-size:16.0pt;"> ‘</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">राज्यसंस्था जेवढी बळकट</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >तेवढी ती संवेदनाहीन असते</span><span style="font-size:16.0pt;">’, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">याचा कडवट प्रत्यय त्यांनी या सव्वीस वर्षामध्ये प्रत्येक वेळी घेतलाय. त्यामुळे परिवर्तन समाजाकडूनच घडेल</span><span style="font-size:16.0pt;">, </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">हाच विश्वास त्यांना काम करण्यासाठी हत्तीचं बळ देत असावा।</span></p><p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">२० जून २००९<br /></span></p>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-87281731308259386142011-05-18T03:54:00.000-07:002011-05-18T08:57:44.065-07:00वळवाअगोदरचा पाऊस...!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjc0J7jaEJD9bvViLCXLQ8QK32DskGFIysJG7oVbYS45GLvoICGL0gYrTOajTPLGQ2vUtmYD7qq-pcU5kLgkaeDmpH9x_1WcQu1XD5OPSb1_KzMe9t98HwymwS-ovUYSyO9pI62fEUOi7g/s1600/beggar.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 240px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjc0J7jaEJD9bvViLCXLQ8QK32DskGFIysJG7oVbYS45GLvoICGL0gYrTOajTPLGQ2vUtmYD7qq-pcU5kLgkaeDmpH9x_1WcQu1XD5OPSb1_KzMe9t98HwymwS-ovUYSyO9pI62fEUOi7g/s320/beggar.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5608009342317520082" border="0" /></a><br /><br /><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNtmq1o5G-8GWfFhGoH1QAfWgL3nNYMdTeIKNWSh2UYeVlVt8meMrCFC23wTRTU7uSwgyh_GLoLpuvq4ghdANsbRSM3H4RABQAUK-1QSFqo2p4Tkl8nxFPS22wmScNPHkjyj6s9HlZfmI/s1600/beggar.jpg"><br /></a><br /><!--[if gte mso 9]><xml> <w:worddocument> <w:view>Normal</w:View> <w:zoom>0</w:Zoom> <w:punctuationkerning/> <w:validateagainstschemas/> <w:saveifxmlinvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid> <w:ignoremixedcontent>false</w:IgnoreMixedContent> <w:alwaysshowplaceholdertext>false</w:AlwaysShowPlaceholderText> <w:compatibility> <w:breakwrappedtables/> <w:snaptogridincell/> <w:wraptextwithpunct/> <w:useasianbreakrules/> <w:dontgrowautofit/> </w:Compatibility> <w:browserlevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <w:latentstyles deflockedstate="false" latentstylecount="156"> </w:LatentStyles> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style> /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0pt 5.4pt 0pt 5.4pt; mso-para-margin:0pt; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;} </style> <![endif]--> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"> चिंचपोकळीतून लालबागमध्ये उतरणा-या आर्थर ब्रिजच्या फुटपाथवर पाच कुटुंबं वस्तीला आहेत. मुंबईत आलो, तेव्हापासून मी त्यांना पाहतो आहे. त्यांच्यातल्या तीन कुटुंबांतल्या माणसांची संख्या सांगता नाही येणार, पण मोठं लेंढार आहे. तिथं विटांच्या तीन चुली दिसतात, म्हणून कुटुंबांची संख्या तीन असल्याचा अंदाज. ही तिन्ही कुटुंबं एकाच गणगोतावळ्यातली असावीत. त्यांच्यातल्या बाया-बाप्ये-पोरं सकाळी लवकर गायब होतात. रात्री सगळे फूटपाथच्या आश्रयाला असतात. कधीमधी ऑफिसवरून घरी परतताना मध्यरात्र होते, तेव्हा रांगेनं पंधरा-वीस जण पांघरुणाशिवाय झोपलेले दिसतात. पण, एरवी घरातून बाहेर पडण्याच्या आणि येण्याच्या माझ्या वेळा ठरलेल्या असतात. त्यावेळी तिथं तिघी जणी कायम दिसतात. जबरी भाजल्यामुळं छातीवर पांढरट काळ्या रंगाच्या जखमांच्या गुठळ्या वागवणारी फुलाफुलांच्या निळ्या मॅक्सीतली पंचेचाळिशीतली बाई, तिची म्हातारी आई आणि एक उफाड्याची काळेली पोरगी यांना मी कायम तिथं पाहतो. ही सारी मंडळी रांगोळी तयार करण्याचा व्यवसाय करतात. त्यातून त्यांना काही मिळत नाही. रांगोळीचा भाव सध्या किलोमागं पाच रुपये आहे. पण, तरीही जगण्यासाठी गरजवंताला काहीतरी करावंच लागतं. हे रांगोळी तयार करतात. उन्हात चमचमणा-या विविधरंगी रांगोळीच्या ढिगा-यांनी तो फूटपाथ कायमच सजलेला असतो. ती तीन कुटुंबं फूटपाथचा जवळपास पंधरा ते वीस फूट भाग आपल्या संसारासाठी वापरतात. बाकीच्या दोन कुटुंबांनी मध्ये दोन-अडीच फुटांची जागा सोडून त्यांना शेजार दिला आहे. साधूसारखी दाढी वाढवलेला आणि चेह-यावर नि</span><span style="font-size:16.0pt;">:</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16pt;" lang="MR" >संगपणाचे भाव वागवत आडवा पहुडलेला म्हातारा आणि त्याच्या उशाशी बसून तोंडातल्या तोंडात काही तरी पुटपुटत राहणारी त्याची म्हातारी, त्यांच्या पलीकडं एक वाळकु़ड्या अंगाची विधवा आणि तिची टुमटुमीत गाय. </span></p><p class="MsoNormal"><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" > ब्रिजला लगटून वाढलेल्या उंबरानं या दोन कुटुंबांवर कायम सावली धरलेली दिसते. तसा ह्या उंबराच्या सावलीचा पसारा मोठा आहे. जाता-येता अनेक जण विधवेकडनं चारा, नाही तर पेंडीपासून बनवलेला मोठ्ठा लाडू विकत घेतात आणि तिच्याच गायीला खाऊ घालतात. तेहेतीस कोटी देव जिच्या पोटात साठवलेत, तिला खाऊ घातल्यानं स्वर्गात जाण्याइतपत पुण्य जमा होतं, अशी हिंदू धर्मात पूर्वापार समजूत आहे. पुण्य कमावण्यासाठी गायीला पौष्टिक रतिबाकरिता पैसे खर्चणारे कधीमधी तिच्या पोट खपाटीला गेलेल्या मालकिणीलाही एखादा रुपया देतात. आयुष्याच्या अंत</span><span style="font-size:16.0pt;">:</span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">काळी उघड्यावर येऊन पडावे लागलेल्या आपल्या देहावर सावली धरणा-या झाडाविषयीचा अपार कृतज्ञभाव त्या साधुसदृश म्हातारबाबांच्या चेह-यावर झळकताना दिसतो. कारण, पहावं तेव्हा त्यांची नजर झाडाकडेच असते. म्हातारी बहुदा त्यांना उघड्यावर आणून टाकणा-या आपल्या पोरा-पोरींना शिव्या घालते. पण, म्हातारपणामुळं तोंडाचा जोर ओसरून जातो. त्यामुळे त्या पुटपुटल्यासारख्या ओठांवर येतात. तसंही जरी त्या मोठ्यानं दिल्याच, तर ज्याला आणि ज्यांना त्या ऐकवायच्यात, तो आणि ते तिथं नसतो आणि नसतात. इतरांना त्या ऐकायला वेळ नसतो. <span style="mso-spacerun:yes"> </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span></span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"><span style="mso-spacerun:yes"> </span>त्या तीन कुटुंबांनी उंबराच्या सावलीच्या मोहानं आपली जागा कधी बदलली नाही. उलट, त्यांच्या ताटातलंच थोडंसं म्हातारा-म्हातारीच्या पुढ्यात ठेवलेलं दिसतं. तसंच, तिथल्या धष्टपुष्ट गायीला खायला घालून पुण्य मिळवण्याचंही त्यांच्या मनात आलेलं मला पहायला मिळालेलं नाही. तिन्ही कुटुंबांचे सारेच व्यवहार रखरखीत ऊन्हात, नाही तर काळ्यामिट्ट् अंधारात. वर्षातले आठ महिने ह्या सा-यांचा मुक्काम ह्याच फूटपाथवर असतो. शेजारून तुफान वेगानं गाड्यांची आवक-जावक सुरू असते.</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">त्यामुळं सलमान खान अथवा संजीव नंदाछाप चालकांनी फुटपाथवरल्या या रहिवाशांशी सलगी करण्याचा प्रयत्न करू नये, यासाठी महापालिकेनं फुटपाथला भरभक्कम लोखंडी कठडे बसवले आहेत. पूल उतरला की, डाव्या हाताला सार्वजनिक शौचालय आहे. तिथं हागून आलं की, बाकीचे सगळे व्यवहार फुटपाथवरच उरकायचे. आंघोळीचं ते फारसं मनावर घेत नाहीत. दर आठ-दहा दिवसांनी ओलेत्या अंगाची पोरं, केस सुकवत बसलेल्या बायका अथवा ब्रिजच्या दगडांवर वाळत घातलेली कपडे यापैकी एखादं दृष्य दिसतं. तो त्यांच्या सामूहिक आंघोळीचा दिवस असतो. पंधरा-वीस जणांच्या कबिल्याला रोज दोन-तीन बॅरल पाणी आंघोळीसाठी आणणं त्यांना नामंजूर आहे. छोट्या पोरींच्या आंघोळी उरकल्यानंतर त्यांच्या डोक्यातल्या उवा काढायचा कार्यक्रम पार पडतो. ब्रिजच्या कठड्याला टेकवून ठेवलेल्या दहा-बारा प्लास्टीकच्या कॅरीबॅग्ज आणि तीन-चार डबे. दोन-तीन ताटं. भीक मागून आणलेलं वैविध्यपूर्ण चवी आणि वासांचं जेवण. काही वेळा चूल पेटवून बिनमसाल्याची भाजी. एकदा शिजवलेले बटाटे बकाबका खातानाही मी एका बाईला पाह्यलंय. छोटी पोरं-पोरी कालवा करत एकाच ताटात जेवायला बसतात. मग जो तो आपापल्या कामाला पांगतो. ती जळकी बाई, तिची म्हातारी आई आणि ती काळी पोरगी तिथंच सांडलेल्या असतात. </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"><span style="mso-spacerun:yes"> </span>तर त्यांचं असं राहणं आणि त्यांचा त्या फुटपाथवरला हक्काचा वावर जवळपास सगळ्यांच्याच अंगवळणी पडलाय. भिंती नसलेलं त्यांचं हक्काचं घर. तशी दिवसा ही मंडळी शहाणपणानं घराच्या भिंती आक्रसून घेतात. फुटपाथवरून लोकांना जायला- यायला जागा सोडतात. पण, जवळपास कुणीही तिथनं जात नाहीच. तसं काही जण फुटपाथ अडवल्याबद्दल त्यांचा राग-राग करतात. पण, म्हणून कुणीही त्यांना तिथून हटकत नाही. फुटपाथवर उभारलेल्या त्या अदृष्य घरांमध्ये राहणा-यांचा निवा-याचा हक्क इतरांनी मान्य केलेला आहे आणि आमंत्रण नसताना दुस-यांच्या घरी जाऊ नये, याचे संस्कार लोकांवर झालेले असतातच. त्या आपसूक शहाणपणातनंच त्या अदृष्य़ घरांच्या अदृष्य उंब-यांबाहेरूनच बाकीचे ये-जा करतात.</span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"><span style="mso-spacerun:yes"> </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span>पण, जूनच्या पंधरवड्यात फूटपाथ एकदम मोकळा-मोकळा दिसू लागतो. एरवी तिथल्या माणसांच्या रुपानं जिवंतपणाच्या खुणा अंगावर वागवणारा फूटपाथ आता अचेत दगडासारखा कोरडा दिसू लागतो. पाण्याचे ओघळ तिथून वाहतात. पण, हा फूटपाथ ती ओल काही आपल्या अंगाला लागू देण्याचे मनावर घेत नाही. जवळपास चार महिने या चित्रात बदल होत नाही. पण, ती कुटुंबं त्यांच्या ठरलेल्या वेळी फुटपाथवर परत रहायला येतातच. लालबागच्या राजाचं विसर्जन झाल्यानंतर महिनाभरानं आपल्या या बिनभिंतींच्या घरात प्रवेश करणा-या कुटुंबांची चहल-पहल फुटपाथला भारून टाकते. गोष्टीत कावळ्यांनी बांधलेली शेणाची घरं पावसात वाहून जातात. त्यांना आसरा घ्यायला इमारतीचा एखादा कोनाडा पुरतो. पाच-साडेपाच फूट लांबीची ही फुटपाथवरची माणसं आणि त्यांची पोरंबाळं कुठं जात असतील</span><span style="font-size:16.0pt;"> ?</span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" > </span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">परवा चार-दोन थेंब बरसले. लवकरच वळीव झोडपून काढील.</span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">मळभ</span><span lang="MR" style="font-size:16.0pt;"> </span><span style=" ;font-family:Mangal;font-size:16.0pt;" lang="MR" >अंगावर लोटू पाहणारे ढग आता आकाशाच्या सवयीचं झालेत आणि त्याबरोबर येणारी उदास बेचैनी माझ्या...</span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"><span style="mso-spacerun:yes"> </span></span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;">पावसाळा येतोय...</span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:16.0pt;"> </span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"><span style="mso-spacerun:yes"> </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span><span style="mso-spacerun:yes"> </span></span><span style="font-size:16.0pt;"></span></p> <p class="MsoNormal"><span lang="MR" style="font-family:Mangal;font-size:16.0pt;"> </span></p>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com21tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-74027677548436309222011-05-08T09:23:00.000-07:002011-05-09T06:35:00.764-07:00वित्तपीठाचा जगद्गुरू..!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicYdKZFESn0edwKwY7LgvdqUo1JbpJI8pwwP8P-d75Yfzb_b3SD6FuyZc3KlWKKXX_t7-HY0zysOpWkPtyYpIKl1DlejJXMvY3azTSFaQ9CZbXr-L7i_M5Q5ChjIg3LTlhWOuEagB2Fgg/s1600/warren_buffett_1.jpg"><img style="float:left; margin:0 10px 10px 0;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 232px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicYdKZFESn0edwKwY7LgvdqUo1JbpJI8pwwP8P-d75Yfzb_b3SD6FuyZc3KlWKKXX_t7-HY0zysOpWkPtyYpIKl1DlejJXMvY3azTSFaQ9CZbXr-L7i_M5Q5ChjIg3LTlhWOuEagB2Fgg/s320/warren_buffett_1.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5604709288966666690" border="0" /></a><br /><strong><span style="font-size:130%;">‘सब प्राईम’मुळं अमेरिकन अर्थव्यवस्था जेव्हा मंदीच्या राक्षसी अरिष्टात अडकली होती, तेव्हा वॉरेन बफेंच्या वृत्तपत्रांतून छापून येणाऱ्या अथवा टीव्हीवरून प्रसारित होणा-या मुलाखती अमेरिकन जनता भक्तिभावानं वाचत- ऐकत होती। प्रापंचिक कटकटींनी कावलेले आपल्याकडचे संसारी जीव मोठय़ा तल्लीनतेनं बाबा-बुवाचं प्रवचन कानांत प्राण आणून साठवतात तसं. शेअर बाजाराच्या भजनी लागलेल्या विशिष्ट जागतिक समुदायाच्या लेखी वॉरेन बफेचं स्थानही तेच आहे.</span><br /><br /><br /> <br /></strong><p style="margin: 0pt" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">‘<span>टाईम इज मनी</span>’ <span>या वाक्प्रचारामागचं इंगित कळल्याप्रमाणं तोच वाक्प्रचार आयुष्याच्या सूत्रस्थानी मानून कुबेर बनलेली वॉरन बफे ही जगाच्या इतिहासातली एकमेव व्यक्ती. </span>‘<span>टाइम इज मनी</span>’, <span>हे तर खरंच! पण</span>, <span>योग्य वेळ ही जरा अधिकचा पैसा मिळवून देणारी असते. असा मोका बघून चौका मारत संपत्ती कमावलेला बफेंइतका </span>‘<span>संधिसाधू</span>’ <span>गुंतवणूकदार दुसरा कुणी नाही. एखाद-दुस-या वर्षाचा अपवाद वगळता बिल गेट्स </span>‘<span>फोब्र्ज</span>’<span>च्या यादीत कायम श्रीमंतांच्या पंगतीत मानाचं पहिलं स्थान पटकावून बसलेला आहे आणि गेट्सच्या डाव्या-उजव्या बाजूच्या पाटावर वॉरन बफेदेखील आहेतच. सदोदित वर-खाली होणाऱ्या शेअर बाजाराच्या स्पंदनांचा अचूक ठाव घेणारे. म्हणूनच ते जगातल्या तमाम गुंतवणूकदारांचा आदर्श आहेत. </span>‘<span>सब प्राइम</span>’<span>मुळं अमेरिकी अर्थव्यवस्था जेव्हा मंदीच्या राक्षसी अरिष्टात होती</span>, <span>तेव्हा वॉरेन बफेंच्या मुलाखती अमेरिकन जनता वृत्तपत्रांत वा टीव्हीवरून<span> </span>भक्तिभावानं वाचत- ऐकत होती. प्रापंचिक कटकटींनी कावलेले आपल्याकडचे संसारी जीव मोठय़ा तल्लीनतेनं बाबा-बुवाचं प्रवचन कानांत प्राण आणून साठवतात तसं. शेअर बाजाराच्या भजनी लागलेल्या विशिष्ट जागतिक समुदायाच्या लेखी वॉरेन बफेचं स्थानही तेच आहे. मुक्त अर्थव्यवस्थेनं निर्मिलेल्या वित्तपीठाचे जगद्गुरू. अर्थव्यवस्थेची नाडी ओळखून रोगाचा अक्सीर इलाज सांगणारा वा पुढं चालून जे खरंच ठरेल</span>, <span>असं भाकीत वर्तवणारा. </span></span></span></p><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"><span></span></span> </span><p style="margin: 0pt" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">वयाच्या सहाव्या वर्षीच त्यांनी कोक विकून व्यवसायाचा श्रीगणेशा केला. कोकच्या प्रत्येक बाटलीमागे त्यांना एक निकेल फायदा मिळायचा. एक अमेरिकन निकेल म्हणजे पाच सेंट. वडील यशस्वी उद्योजक आणि राजकारणी असल्यामुळे घरची काही ददात नव्हती. पण</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>व्यवसाय करण्याचा कीडा काही त्यांना स्वस्थ बसू देत नव्हता. अकराव्या वर्षी बफेंनी एका कंपनीचे तीन शेअर्स 38 डॉलर्सना विकत घेतले. त्यांची किंमत घसरून 27 डॉलरवर आली. ते घाबरले. पण</span>, <span>संयम ठेवत शेअर वर चढेपर्यंत वाट पाहिली. 40 डॉलपर्यंत शेअरचा भाव वधारल्यानंतर ते झटकन विकून वॉरेन मोकळे झाले. पण</span>, <span>तेवढय़ात त्या शेअर्सनी थेट 200 डॉलर्सवर झेप घेतली होती. पस्तावलेले वॉरेन एक धडा शिकले. योग्य वेळ आल्याशिवाय शेअरच्या खरेदी अथवा विक्रीत घाई-गडबड करायची नाही. आपल्याला जे काही करायचंय</span>, <span>ते याच क्षेत्रात</span>, <span>याची लख्ख जाणीव त्यांना शिक्षण घेताना झाली होती. त्यामुळे त्या काळचा विख्यात गुंतवणूक गुरू आणि </span>‘<span>इंटलिजंट इन्व्हेस्टर</span>’<span>चा लेखक बेंजामिन ग्रॅहम जिथं शिकवायचा</span>, <span>त्या कोलंबिया विद्यापीठात ते उच्च शिक्षणासाठी दाखल झाले.</span></span></span></p><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"><span></span></span> </span><p style="margin: 0pt" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"><span> </span>ग्रॅहमच्या विचारांनी काही काळ त्यांना फारच प्रभावित केलं होतं. पण</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>ग्रॅहमचे शेअर खरेदी-विक्रीबाबतचे दृष्टिकोन फारच पारंपरिक होते. म्हणजे</span>, <span>सध्याच्या परिस्थितीत खरेदी करण्यास धोकादायक</span>, <span>परंतु भविष्यात नफ्याची शक्यता दाट असलेल्या शेअरकडे तो लक्षच द्यायचा नाही. तसंच</span>, <span>शेअरचे भाव चढले की</span>, <span>तात्काळ भांडवल आणि नफा मोकळा करून घ्यायचा. शेअरची संख्या वाढवत नेऊन एखाद्या कंपनीची मालकी हस्तगत करण्याचा तो विचारही करू शकत नव्हता. थोडक्यात</span>, <span>म्हैस दूध देतेय ना. मग</span>, <span>ती जाफराबादी आहे की पंढरपुरी</span>, <span>याचा विचार करायचं कारण नाही</span>, <span>असा त्याचा खाक्या होता. </span></span></span></p><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"><span></span></span> </span><p style="margin: 0pt" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">त्याच्या विचारांप्रमाणं बफेंनी काही काळ काम केलंदेखील. पण</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>नंतर त्यांनी आपल्या व्यवसायाचं सूत्र बदललं. तोटय़ाच्या गर्तेत चाललेल्या</span>, <span>पण चांगले भवितव्य असलेल्या कंपन्यांचे शेअर पडेल किंमतीत विकत घेणे</span>, <span>कंपन्यांचे विलिनीकरण अथवा मालकीबदलासारख्या घडामोडींवर बारीक लक्ष ठेवून शेअर बाजारात खेळी करणे</span>, <span>एखाद्या कंपनीतील शेअर्सची संख्या वाढवून नंतर तिच्यावर ताबा मिळवणे या त्रिसूत्रीतून त्यानं आपली </span>‘<span>बर्कशायर हॅथवे</span>’ <span>ही<span> </span>जगातील एक बलाढय़ कंपनी बनवली. या कंपनीकडे कोकाकोलासारख्या जगप्रसिद्ध ब्रँड्सपासून </span>‘<span>वॉशिंग्टन पोस्ट</span>’<span>सारख्या प्रथितयश वृत्तपत्रापर्यंत तब्बल 70 कंपन्यांची मालकी आहे. आजमितीस बफे 44 बिलियन डॉलरचा धनी आहे. पण</span>, <span>यापैकी सुमारे 99 टक्के संपत्ती वेगवेगळ्या सामाजिक कार्याना दान करण्याचा मानस त्यांनी व्यक्त केलाय.</span></span></span></p><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"><span></span></span> </span><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">अर्थातच</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>त्यापैकी बराचसा वाटा बिल आणि मेलिंडा गेट्स फाऊंडेशन आणि स्वत:च्या पोरांच्या सामाजिक संस्थेला मिळणार आहे. सध्या भारतभेटीवर असलेले बफे विमा व्यवसायात त्यांच्या कंपनीला असलेल्या संधी चाचपडण्यासाठी आले असले</span>, <span>तरी त्यांचा मुख्य उद्देश भारतीय नवकोट नारायणांना समाजकार्यासाठी प्रवृत्त करण्याचाही आहे. पत्नीसाठी महागडं जेट अथवा आलिशान क्रूझ खरेदी करणा-या या उद्योजकांना </span>‘<span>ज्या समाजातून आपण आलो आहोत</span>, <span>त्याचं आपण काही देणं लागतो</span>’, <span>याचं भान आणून देण्यासाठी बफेंइतकी दुसरी योग्य व्यक्ती कोण असू शकेल</span>?</span></span><strong> </strong>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-44192745739220105142011-04-30T01:58:00.000-07:002011-04-30T02:01:24.934-07:00कोऽहम ते सोऽहम!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj_bdvgtnowD4NBIx2diGlMKQ9n6EqoZN2H0X-e82VdWcifESZNsXYXCJ-K3-AIPQxwpXYyHiD0gaPv6RWiC2R6nI7XWUm9R_N_-OKeVy08vpNBPtj7mvCYC2lqsmxZ-Qht42GbT0l7jI/s1600/brida.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 210px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhj_bdvgtnowD4NBIx2diGlMKQ9n6EqoZN2H0X-e82VdWcifESZNsXYXCJ-K3-AIPQxwpXYyHiD0gaPv6RWiC2R6nI7XWUm9R_N_-OKeVy08vpNBPtj7mvCYC2lqsmxZ-Qht42GbT0l7jI/s320/brida.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5601299105087666818" border="0" /></a><br /><p><strong> <span></span></strong><span style="font-size:130%;">पाउलो कोएलोची ‘ब्रिडा’ ‘स्व’च्या शोधात भांबावून गेलेल्या दुर्मीळ जमातीचं प्रतिनिधित्व करते. कोएलोने नव्वदच्या दशकात ‘ब्रिडा’ लिहिली. पण अजूनही ‘बेस्टसेलर’ची यादी ‘ब्रिडा’शिवाय पूर्ण होत नाही. अटळ दु:खातूनच प्रवासाचा सुखी शेवट होतो, हे सांगणा-या ‘ब्रिडा’ची ओळख.</span></p> <span style="font-size:85%;"><span style="font-family:Mangal;"><span></span></span></span>सा-याच शंकांची अशी मागू नको तू उत्तरे <br /> असतात शंकेखोर जे त्यांचे कधी झाले बरे!’<p style="margin: 0in 0in 0pt;" class="MsoNormal"><span style="font-size:85%;"><span style="font-family:Mangal;"></span></span></p><span style="font-family:Mangal;"></span> <p style="margin: 0in 0in 0pt;" class="MsoNormal"><span style="font-size:85%;"><span style="font-family:Mangal;"> <span></span></span></span></p> जगण्यातलं अर्थवाहीपण शोधण्याचा प्रयत्न करणा-या समस्त शंकासुरांना उद्देशून कविवर्य सुरेश भटांनी या ओळी लिहिल्या असाव्यात. प्रश्नांच्या वावटळीत सापडून भांबावून जायला होतं, पण शंका काही पाठ सोडत नाहीत. एखादा मार्ग निवडून मुक्कामाच्या ठिकाणी जायला निघावं, निम्मं अंतर कापून जावं, तेव्हा प्रवासातला फोलपणा लक्षात यायला सुरुवात होते. दिशाच चुकल्यानं भलत्याच गावी पोहोचल्याचं दु:ख काळीज कुरतडून टाकतं. पण म्हणून माणसानं जगण्याचा प्रवास अर्धवटच टाकून दिलाय, असं होत नाही. अनेक कोलंबस वादळात भरकटतात. त्यांची नाव अगदी नव्याको-या जगाच्या किना-याला लागते, तरीही सोन्याचा धूर ओकणारा प्रदेश न सापडल्याचा अपयशसोहळा त्यांचं मन साजरा करीत राहतं. एखाद्याच भाग्यवान मॅगेलॉनला अमेरिकेच्या रूपानं ‘नवे जग’ सापडल्याचा साक्षात्कार होतो. असे दर्यावर्दी बनायची खुमखुमी अनेकांत असते. एवढीशी नाव आणि अडीच हात लांब वल्ह्यांवर विसंबून ही मंडळी स्वत:ला अज्ञाताच्या महासागरात लोटून देतात. जगण्याचा अर्थ लावू पाहताना ‘स्व’चाही शोध घेण्याची ऊर्मी प्रबळ बनते. ती इतकी की, वल्हं तुटो अथवा नाव बुडो, ‘बेडा पार’ होईपर्यंत ते लाटा कापून पुढं जायचं थांबवीतच नाहीत. हा ‘कोऽ हम’पासून ‘सोऽहम’पर्यंतचा प्रवास करणं, हेच मुळात एक आनंदनिधान असतं. ‘मी कोण’ याचा शोध घेणा-यांना अपरिहार्यपणे येणारं एकाकीपण घाबरवून टाकतं. ‘त्यांनी’ निवडलेला रस्ता ओसाडगावाकडे जातो, असं ठरवून ‘त्यांचे’ सहप्रवासी तथाकथित राजमार्गाची निवड करतात. त्यामुळे ‘स्व’चा धांडोळा घेणारे स्वाभाविकपणे एकटे पडतात. पण ज्याला बाकीच्यांनी राजमार्ग ठरवलं, ती केवळ मेंढरांची पायवाट होती, हे समजलं की त्या एकटेपणाचा पुन्हा-पुन्हा अनुभव घ्यावासा वाटतो. अशाच अनुभवांना कादंबरीचं रूप देत पाउलो कोएलो या ब्राझीलियन लेखकाने नव्वदच्या दशकात ‘ब्रिडा’ लिहिली. अजूनही ‘बेस्टसेलर’ची यादी ‘ब्रिडा’शिवाय पूर्ण होत नाही. जादुविद्या शिकण्याच्या ध्यासानं पछाडलेली ही ब्रिडा नावाची आयरिश मुलगी. जादूच्या माध्यमातून तिला दैवी ताकदींबद्दल शिकायचं होतं. सगळ्यात महत्त्वाचं म्हणजे, आयुष्य समजून घ्यायचं होतं. उपजत जिज्ञासेने तिच्या बुद्धीला तर्कशुद्धतेची कठोर धार आलेली. त्यामुळे आपोआप समवयस्कांच्या कळपापासून अलग पडलेली. आयुष्याचं ईप्सित साध्य करण्यासाठी मार्ग दाखवणारे अगदी टोकाच्या विचारसरणीचे दोन शिक्षक तिला भेटतात. मॅगस आणि विक्का नामक या दोघा शिक्षकांनी आपापल्या मार्गाने जाऊन आयुष्याबद्दलचं ज्ञान प्राप्त करून घेतलेलं असतं. ‘स्व’च्या शोधात भांबावून गेलेल्या दुर्मीळ जमातीचं ब्रिडा प्रतिनिधित्व करतं. आयुष्याचा खरा अर्थ शोधण्याच्या प्रक्रियेत ‘सोलमेट’ सापडणं किती आवश्यक आहे, हे विक्का तिला समजावून सांगते. ‘सोलमेट’ म्हणजे सुख-दु:खातला खरा जोडीदार! असं फक्त परिकथांमध्येच घडतं, हे मनाला बजावीत ब्रिडा विक्काला खुळचट ठरवते. माणसं ज्ञान, पैसा आणि सत्ता यापैकी एका ध्येयाच्या पाठीमागे धावत राहतात. पण ते खरंच त्यांचं उद्दिष्ट नसतं. ‘सोलमेट’ सापडला की असल्या उद्दिष्टांना अर्थ उरत नाही. जिज्ञासूपणाने आपल्या शिक्षकांचा असा उपदेश ऐकणाऱ्या ब्रिडालाही शेवटी तिचा ‘सोलमेट’ सापडतो. गमतीची किंवा दु:खाची गोष्ट ही की, हा ‘सोलमेट’ तिचा ‘बॉयफ्रेंड’ नसतो. ब्रिडाला ‘सोलमेट’ सापडण्याचा हा प्रवास कशी जीवघेणी वळणं घेत जातो, हे कादंबरी वाचूनच समजेल. स्वत:चा शोध घेण्याची आस, ही जगणा-या प्रत्येक व्यक्तीला मिळालेली दैवी देणगी असल्याचं विक्का आणि मॅगस तिला अप्रत्यक्षपणे सुचवतात, मात्र हा शोध तिने स्वत:च्याच बळावर पूर्ण करावा, अशी त्यांची इच्छा असते. पाउलोने निसर्गपूजकांच्या विस्मृतीत गेलेल्या धार्मिक परंपरांचा खुबीने वापर करून घेत हा शोध ‘ब्रिडा’मधून प्रवाहीपणे रेखाटला आहे. ब्रिडा! आयुष्य अगदी समरसून जगणारी मुलगी. नवेपणाच्या उत्साहानं अनेक अनुभवांना ती सामोरी जाते. ध्येय साध्य करण्याचे अनेक मार्ग तिला दिसत असतात. पण ती यापैकी कुठल्याही मार्गावरून चालायला कचरते. संकटांना घाबरून अजिबातच नव्हे! जर एक मार्ग निवडला तर इतर मार्ग कायमचे बंद होतील, ही भीती तिला सतावते. ब्रिडाच्या अपयशी प्रेमप्रकरणांच्या बाबतीतही हीच त-हा! त्यामुळे अपेक्षाभंगाचं दु:ख तिनं कायम सोसलेलं. पण तरीही ती नव्या अनुभवांच्या ओढीने पावलं पुढे टाकीत राहते. अटळ दु:खातूनच तिच्या प्रवासाचा सुखी शेवट होतो आणि ब्रिडा एका नव्या आयुष्यासाठी तयार होते.<span style="font-size:85%;"><span style="font-family:Mangal;"></span></span>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-4537544769491061872011-04-30T01:51:00.000-07:002011-04-30T01:56:52.010-07:00ढगभर शब्द..!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwS21AEkhyphenhypheniIlkHcJ_GMrbqBvSCmQ90fZLqe_Tu8gNII9UV-_9Vc3376DXoJwjCUU5cYqxFdsBzI7xVVrxQDNN7YIZC-hsuxlmOrI4ApqfXckk5UYHN9Cy_wx0COiZ1Ktoa61BF01VZoE/s1600/Chasing-the-Monsoon-1.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 195px; height: 300px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwS21AEkhyphenhypheniIlkHcJ_GMrbqBvSCmQ90fZLqe_Tu8gNII9UV-_9Vc3376DXoJwjCUU5cYqxFdsBzI7xVVrxQDNN7YIZC-hsuxlmOrI4ApqfXckk5UYHN9Cy_wx0COiZ1Ktoa61BF01VZoE/s320/Chasing-the-Monsoon-1.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5601297689391049026" border="0" /></a><br /><p><strong></strong></p> <span style="font-size:130%;"> "जपान-ऑस्ट्रेलियात बालपण घालवलेला ‘लंडन ऑब्झव्र्हर’चा ट्रॅव्हल करस्पॉन्डन्ट अलेक्झांडर फ्रेटरला भारतातील मान्सूनचं ष्टद्धr(7०)तुचक्र समजावून घेण्याची जबरदस्त जिज्ञासा। या जिज्ञासेतून तो भारतात आला आणि त्याने मान्सूनचा केरळपासून चेरापुंजीपर्यंत पाठलाग केला। हा प्रवास ‘चेसिंग द मान्सून’च्या रूपानं शब्दबध्द झाला आहे."</span><br /> <span style="font-size:130%;"><br /><br /><br /> मान्सून आलाय! पण नेहमीसारखा गर्जत आणि वाजत-गाजत नाही. खुरडत-खुरडत तो मोठ्या कष्टाने पावलं टाकतोय. लोकांना त्याचं दर्शन व्हायला लागलंय. पाणीकपातीनं धास्तावलेला शहरातला माणूस धरणं कधी भरणार, याची वाट पाहतोय. तर चार महिने कोरडी पडलेली माती वापसा कधी धरणार, याचा घोर शेतक-याला जाळतो आहे. नुसत्याच दाटून येणा-या काळ्याशार ढगांनी भरभरून रीतं व्हावं, यासाठी महादेवाला साकडं घातलं जातंय. इतकं आपलं आणि त्याचं जिवा-शिवाचं नातं! पाच हजार वर्षाची आपली भारतीय संस्कृती घडवण्यात मान्सूनइतका दुसरा कशाचा संबंध नसेल. प्रत्येक परंपरागत विधीतून तो डोकावतोच. हे अद्भुत ऋतुचक्र समजावून घेण्यास प्रत्येक जिज्ञासू उत्सुक असतो. ‘लंडन ऑब्झव्र्हर’चा ट्रॅव्हल करस्पॉन्डन्ट अलेक्झांडर फ्रेटर त्याच उत्सुकतेनं भारलेला! बालपणीचा बराचसा काळ जपान-ऑस्ट्रेलियात घालवलेल्या फ्रेटरने आपल्या वडिलांप्रमाणेच चेरापुंजीचा पाऊस अनुभवण्याचं स्वप्न पाहिलेलं असतं. त्याचं हे स्वप्नच ‘चेसिंग द मान्सून’च्या रूपानं शब्दबध्द झालंय. अंदमानात मान्सून जन्म घेतो. केरळमध्ये भारतीय भूमीवरचं पहिलं पाऊल टाकतो. मग कर्नाटक, गोवा, महाराष्ट्राला भिजवत उत्तर भारतात प्रवेश करतो. त्याअगोदर गुजरात, राजस्थानचं वाळवंट पावसानं न्हाऊन निघतं. मग तो भारतभर पसरतो. तिथून मुसंडी मारत तो थेट ईशान्येच्या चिंचोळ्या राज्यांत घुसतो. आपल्यासोबत आणलेलं ढगांचं भारंभार ओझं मेघालयातल्या चेरापुंजीवर आदळतो. इथं या नैऋत्य मोसमी वा-यांचा ‘क्लायमॅक्स’ अनुभवायला मिळतो. इतका की, जगात इतरत्र कुठेही एवढा धो-धो पाऊस बरसत नाही. फ्रेटर महाशय केरळपासून चेरापुंजीपर्यंतचा प्रवास करायचा ठरवतात, तोही मान्सूनबरोबरच! पण या प्रवासात साथ करायला त्याचं शरीर अजिबात तयार नव्हतं. कारण या सफरीचा निर्णय घेण्यापूर्वीच अगोदरच्या आठवड्यात तो भारताच्या उंब-याला पाय लावून परत पाठीमागे इंग्लंडला फिरलेला असतो. मध्ययुगातला ‘सिल्क रूट’ पाहण्याच्या अनिवार इच्छेने तो पाकव्याप्त काश्मिरात भटक-भटक भटकला. मानेची आणि पाठीच्या कण्याची वाट लावून घेतली. सूर्यप्रकाशात चमचमणा-या हिमालयाच्या राकापोशी पर्वतरांगा पाहून पलीकडल्या भारतात जाऊनच यावं, ही इच्छा त्याच्या मनात परत बळ धरते. सारं दुखणं विसरायला लावते. तिथून भारतात परतण्याचा बेत आखत असताना पाठीच्या दुखण्यानं आपली पाठ धरली असल्याचं त्याला जाणवतं. आपल्याला ‘मल्टीपल स्क्लेरॉसिस’ झालाय की काय, या भीतीपोटी लंडनच्या नॅशनल हॉस्पिटलमध्ये तो दाखल होतो. रुग्णालयात विश्रांती घेत असतानाच त्याला एक भारतीय जोडपं भेटतं. त्यांच्या गप्पांतून निघालेला ‘मान्सून राग’ त्याचं भारताविषयीचं आकर्षण पुन्हा जागृत करतो. दुखणं बरं झालेलं नसतानाही चंबुगबाळं आवरून भारताची वाट धरतो. केरळात पोहोचतो. भारतात आल्यानंतरचं आणि मान्सूनच्या आगमनापूर्वीचं चित्र तो पुस्तकातून उभं करतो, ते थेट एका अस्सल भारतीयाच्या नजरेतून! मान्सूनचा अंदाज वर्तवणा-या सतराशे साठ परंपरा त्याच्या पुस्तकातून ओसंडताना दिसतात. वातावरणात होत असलेले बदल तेथील बारीक-सारीक सांस्कृतिक संदर्भासह तो पुस्तकात उभे करतो. मान्सूनची वेळ चुकते, तसा मल्याळी लोकांच्या काळजाचा ठोकाही! स्थानिक वृत्तपत्रांमध्ये मान्सूनच्या प्रगतीबद्दल येणारी वर्णनं त्याच्या पुस्तकातून ठासून भरली आहेत. पण तो केवळ पुस्तकासाठी पूरक तपशील म्हणूनच या कात्रणांचा वापर करत नाही. येथील लोकांची परिस्थिती आणि मन:स्थिती याचं सही सही विश्लेषण या कात्रणांवरील त्याच्या टीका-टिप्पणीतून दिसतं. मान्सूनच्या विलंबाकडे तो नुसत्याच वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून पाहत नाही. जर असे झाले असते, तर या दृष्टीमुळे लेखनात येणारा रखरखीतपणा त्याच्या पुस्तकातून खटकला असता. पण शतकानुशतके चालत आलेल्या आणि गावच्या पारांवर चवीनं चघळल्या जाणा-या मान्सूनविषयीच्या दंतकथांचं तो ‘चेसिंग द मान्सून’मधून दर्शन घडवतो. मग ते पुस्तक केवळ माहितीपर अगर प्रवासवर्णनपर न राहता त्याला नर्मविनोदी बाजानं सजवलेल्या ललितलेखनाचं रूपडं मिळतं. ब्रिटिश विनोदाला असलेला शिष्टपणाचा बाज आणि त्याने वापरलेल्या अघळपघळ भारतीय कथांतून सहजतेनं येणारी रंजकता, यांच्या मिश्रणातून पुस्तकातील निवेदन एका लयबद्ध तालात पुढं सरकत राहतं. बंगळूरुनजीकच्या एका गावात वरुणराजाला प्रसन्न करून घेण्यासाठी पुरोहितांच्या सल्ल्यानुसार यज्ञ आयोजित केला जातो. त्यांच्यावर दक्षिणेचा भरभरून पाऊस पाडण्यात येतो. या यज्ञात भरमसाट तूप, खंडीभर कापूर, बराचसा सुकामेवा, असा बराच जंगी बार उडवून दिला जातो. या महागड्या पूजेने वरुण प्रसन्न होतो. पाऊस पडतो, पण तिथून काहीशे मैल अंतर असलेल्या दूरवरच्या खेडेगावात! खर्च केलेल्यांचे खिसे रिकामे होतात आणि गावही कोरडं राहतं. अशा प्रकारची वर्णनं करताना फ्रेटरच्या टिप्पणीतून आपल्या अनावश्यक प्रथांविरोधात व्यक्त होणारी उपरोधाची धार भारतीय वाचकाला बोचत राहते. पण सगळेच मार्ग खुंटल्यावर स्वत:ला तारून नेण्यासाठी सर्वशक्तिमान ईश्वरी शक्तीलाच शरण जाण्याचा रस्ता श्रद्धाळू निवडतात. तो नुसता अंधविश्वास असत नाही किंवा पूर्णाशाने श्रद्धाही! याहून जास्त तो अगतिकतेचा भाग असतो, हे फ्रेटर इथे विसरतो. ज्यांची शेती आणि पर्यायाने जीवन पावसावरच अवलंबून आहे, ते देवाची प्रार्थना करण्याशिवाय आणखी काय करू शकतात? पावसाने हजेरी लावल्यानंतर फ्रेटरचा चेरापुंजीसाठी प्रवास सुरू होतो. या सफरीची पुस्तकात येणारी वर्णनं त्याने केवळ मैलाचे दगड मोजण्याइतकी आणि इतिहास-भूगोल सांगण्यापर्यंत मर्यादित ठेवलेली नाहीत. पाऊस तर आला. पण दरवर्षी बिघडत चाललेल्या मान्सूनचं घड्याळ पुन्हा ताळ्यावर कसं आणायचं, त्याच्यासाठी भारतीयांकडून काय प्रयत्न केले जाताहेत, याचाही तो शोधक नजरेनं वेध घेतो. या बाबतीत सरकारी पातळीवरची अनास्था पाहून तो चरकतो. पण कवयित्री कमला दास आणि त्यांच्यासारखेच इतर बरेच जण पर्यावरणाचं संतुलन राखण्यासाठी झटताहेत, हे पाहून त्याला जरा बरंही वाटतं. पण तो तिथं एका पानापलीकडे जास्त रेंगाळत नाही. हौशी मुसाफिराचा पिंड असलेला फ्रेटर नंतर पुन्हा प्रवासाच्या रंगीत-संगीत आठवणींत मश्गुल होतो. कन्याकुमारी, कोवालम, गोवा, मुंबई, दिल्ली आणि शेवटी चेरापुंजी या प्रवासादरम्यान त्याला भेटलेली असंख्य लहान-मोठी ठिकाणं आणि तिथल्या माणसांच्या आठवणी भारतभर पसरत चाललेल्या मान्सूनप्रमाणेच वाचकाची सोबत करतात. लहानपणापासून उराशी बाळगलेलं चेरापुंजीच्या पावसात भिजायचं फ्रेटरचं स्वप्न पूर्ण होतं. मान्सूनविषयीचं अपार आकर्षण त्याला असा प्रवास करण्यास भाग पाडतं. त्याच्या दृष्टीने मान्सून हा अब्जाधीश आहे, तर युरोपचं हवामान एखाद्या भिका-याचं पोर! युरोपातल्या हवामानाचा दिनक्रम एखाद्या मध्यमवर्गीय कारकुनासारखा असतो, त्याचं सगळं काही विशिष्ट वेळेत आणि ठराविक चाकोरीतच! पण मान्सूनचं तसं नाही. तो त्याच्या मनाचा राजा आहे, एखाद्या लक्ष्मीपुत्रासारखा! लहर आली, तर पॅरिसमधला मुक्काम हलवून थेट विमानात जाऊन बसेल ते लंडनमध्ये दुपारचं जेवण करण्यासाठी!! <br /><br /></span>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-25760163774650668992011-04-30T01:46:00.000-07:002011-04-30T01:49:37.442-07:00इतिहासातलं हरवलेलं पान!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2uD_8vv6o8gRtOhOB-9CSnCoDLLpg4pNd1jxMaIEKsAeZXwNdHaSzOhIHhbNz_cCLY17RfGWipX8xFLwEOYIM_1gwEEMrHs9VG55tT6P0V6je-NVmNOh5z4HnqMT_DA3cuPo6XGZSTF4/s1600/kiran.jpg"><img style="margin: 0px auto 10px; display: block; text-align: center; cursor: pointer; width: 206px; height: 320px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2uD_8vv6o8gRtOhOB-9CSnCoDLLpg4pNd1jxMaIEKsAeZXwNdHaSzOhIHhbNz_cCLY17RfGWipX8xFLwEOYIM_1gwEEMrHs9VG55tT6P0V6je-NVmNOh5z4HnqMT_DA3cuPo6XGZSTF4/s320/kiran.jpg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5601296040067557986" border="0" /></a><br /><span style="font-weight: bold;"> </span><br /><br /><div class="image" style="width: 318px;"> <img src="http://www.prahaar.in/thumbnail.php?file=KIRANNAGARKAR_152562064.jpg&size=article_medium" alt="image" /> <span class="image_caption"></span> </div> <p><span style="font-size:130%;"><strong>सोळाव्या शतकात राजस्थानात घडणारी ही कहाणी. कादंबरी इतिहासात घडते, तिचा विषयही सनातनी, पण परिणाम मात्र आजचा! किरण नगरकर यांनी ‘ककल्ड’मधून दाखवलेल्या मानवी जीवनातील विसंगती वाचकाला बेचैन करून सोडतात.</strong></span></p> <p style="margin: 0in 0in 0pt;" class="MsoNormal"><span style="font-size:85%;"><span style=";font-family:Mangal;font-size:10pt;" ></span></span></p>रणांगणात पाठ फिरवायची नाही, हा राजपुतांचा बाणा.. राजपुतान्याची परपंरादेखील अशाच हुतात्म्यांचे पोवाडे गाणारी! शत्रूला मारता-मारता युद्धभूमीवरच प्राण सोडण्यातच नरजन्माचं सार्थक असतं, हे इतिहासानं राजपुतांच्या रोमा-रोमात भिनवलेलं! सोळाव्या शतकाचा तो काळही त्याला अपवाद नव्हता. राजपूत राज्यांच्या संघाचं नेतृत्व करणारं मेवाड हे बलिष्ठ राज्य आहे. महापराक्रमी राजा संग मेवाडचे सम्राट आहेत. हा एक असा राजा, ज्याने कुठल्याही लढाईत पराभव पाहिला नव्हता आणि अशी कुठलीही लढाई नव्हती, जी तिच्यातल्या हातघाईच्या खुणा महाराणा संगांच्या शरीरावर उमटवायला विसरली नव्हती. लढाईतल्या घावांनी ठिकठिकाणी मोडलेल्या, पण ताठ कण्यानं चालणा-या महाराणा संगांना राजस्थानी आख्यायिकांनी अजरामर केलं आहे. अशा नरपुंगवाच्या पोटी जन्म घेतलेल्या युवराजाचं काळाच्या पुढचं पाहणं! जे समजणं मेवाडच्या सेनापतींच्या आणि जनतेच्या आवाक्याबाहेरचं होतं. किरण नगरकर यांची ‘ककल्ड’ कादंबरी फक्त हाच इतिहास चिवडत बसत नाही. कारण ‘ककल्ड’ तत्कालीन परिस्थितीचा आढावा घेणारी केवळ बखर नाही. मानवी जीवनातली गुंतवळ सुटी करून तिची संगती लावण्याचा प्रयत्न नगरकरांनी पूर्वीच्या कादंब-यांतून ताकदीनं केला आहे. ‘ककल्ड’चाही तोच उद्देश आहे. महाराणांच्या गादीचा वारस आणि मेवाडचा युवराज, सतत सावलीसारखं त्याचं रक्षण करणारा मित्र मंगल, मंगलची आई आणि युवराजाची दाई कौसल्या, पतीऐवजी कृष्णावरच प्रेम करणारी युवराजाची पत्नी, महाराणा संगांच्या राणीवशातली पाताळयंत्री राणी कर्मावती, तिचा तापट डोक्याचा सत्ताकांक्षी पुत्र विक्रमादित्य, बृहन्नडा नामक कर्मावतीचा विश्वासू हिजडा सल्लागार, युवराजावर प्रेम करणारी लीलावती अशा ताकदवान व्यक्तिमत्त्वांसह अनेक लहान-मोठ्या पात्रांमध्ये नगरकरांनी ‘ककल्ड’ला गुंफलं आहे. युवराजाला केंद्रस्थानी ठेवून राजगादीसाठीचा संघर्ष, भावा-भावांतील असूया, परकीय आक्रमणांचं भय, अंतर्गत राजकारण, कौटुंबिक असमाधान आणि खुद्द युवराजाच्या प्रामाणिक हेतूंबद्दल आप्तस्वकीयांच्या मनातला संशय अशा व्यापक पटलांवर कादंबरीतल्या घटना घडत राहतात. वाचकाला पुन्हा-पुन्हा विचार करायला भाग पाडतात. ‘ककल्ड’मधून सातत्यानं अधोरेखित होत राहते, ती जीवनातली विसंगती.. irony! युवराजाच्या पत्नीनं स्वत:ला निळ्या मुरलीधराच्या पायी वाहिलेलं आहे. कृष्ण हाच तिच्या जीवनाचं सार आणि सर्वस्व आहे. ती त्यालाच आपला पती मानते, युवराजाला नाही. पती-पत्नी म्हणून दोघांमध्ये कुठलेही व्यवहार ही हिरव्या डोळ्यांची राजकुमारी त्याला करू देत नाही. परिणामी मेवाडची जनता युवराजाला षंढ म्हणून हिणवते. ज्याला स्वत:चं पौरुषत्व सिद्ध करता येत नाही, तो राज्यकारभार आणि लढाईत नेतृत्व काय करणार? म्हणून पदोपदी त्याचा पाणउतारा. अशा कंडय़ा पिकवण्यात त्याची सावत्र आई कर्मावती आणि तिचा पोरगा आघाडीवर. चेहरा निर्विकार ठेऊन युवराज आपल्यावर सोपवलेलं काम करत असतो. राजकारणाची त्याची जाण इतर कुणाहीपेक्षा जास्तच तीक्ष्ण आहे. युद्धापेक्षा शांतीचा पुरस्कर्ता असलेल्या युवराजाला राज्याची तिजोरी विनाकारण लढाईत रिकामी करण्यापेक्षा मेवाडची पाणीपुरवठा आणि सांडपाणी व्यवस्था दुरुस्त करण्यासाठी कारणी लावायचीय. युद्ध हा कायमचा तोडगा कधीच असू शकत नाही, हे त्याला कळलंय. तो ते सांगतोय. पण त्याच्या कपाळावर बसतो, तो भ्याडपणाचा शिक्का. चारण आणि भाटांच्या अतिरंजक कथांवर पोसलेली राजपूत मनं शांतीचा मार्ग स्वीकारण्यास कधीच तयार होत नाहीत. पारंपरिक युद्धतंत्रात बदल करायची त्याची इच्छा असते. माघार घ्यायची कला तो आपल्या सैनिकांना शिकवू पाहतो. सुरुवातीला तो सेनापतींच्या हेटाळणीचं लक्ष्य बनतो. इडरच्या लढाईत त्याचा नवा युद्धप्रयोग यशस्वी होतो. राजपुतांच्या सैन्याची अजिबात हानी न होता ते घवघवीत यश संपादन करतात, तेही पूर्वीच्या पराभवाचं दामदुप्पट उट्टं काढून! त्याचे सैनिक त्याला डोक्यावर उचलून घेतात. पण गनिमी काव्याचे युद्ध पसंत न पडलेल्या मेवाडच्या जनतेकडून त्याचं स्वागत होतं, ते काळे बावटे दाखवून! गनिमी कावा म्हणजे भेकडपणा. तो राजपुतांच्या दृष्टीने लांच्छनास्पद! नगरकरांनी मेवाडचा इतिहास या कादंबरीतून छोट्या-मोठ्या तपशिलांसकट उभा केला आहे. कादंबरीला जरी ऐतिहासिक पार्श्वभूमी असली, तरी विषय मात्र सनातन आहेत. स्वार्थाने बरबटलेले व्यवहार, स्त्रीवरील मालकी हक्काची भावना, प्रेमाचं खरं स्वरूप, युद्धाची अव्यवहार्यता असे आदिम कालापासून चालत आलेले विषय या कादंबरीत मांडले गेले आहेत. यात भावून जाते जाते, ती युवराजाला आपलं राज्य परकीय शत्रूंपासून वाचवण्याची कळकळ, मेवाडला वैभवाच्या शिखरावर नेऊन ठेवण्याची मनीषा, आपल्या कर्तृत्वाने पराक्रमी पूर्वजांच्या पंगतीत बसण्याची महत्त्वाकांक्षा!! पण वेळ विपरीत असते. दुर्दैवाने त्याने टाकलेले सर्व फासे उलटे पडत जातात. कादंबरी वाचताना आपण बेचैन होत राहतो, ते त्याच्या भागध्येयात हळूहळू अटळपणे येणा-या परवडीने! मीरेच्या कृष्णप्रेमाच्या कथा भारतातल्या घरा-घरात भक्तिभावाने श्रवण केल्या जातात. महाराणा संगांच्या आणि इतर पराक्रमी राजपुतांच्या शौर्यगाथा किमान राजस्थानातल्या पोरा-सोरांच्या तरी तोंडावर असतात. पण मीरेच्या नव-याचा साधा उल्लेखही इतिहासातून डोकावत नाही. मीरेचा नवरा आणि महाराणा संगांचा ज्येष्ठ पुत्र, हा इतिहासातलं हरवलेलं एक पान आहे. तेवढं एकच पान ‘ककल्ड’मधून जागोजागी अस्वस्थपणे फडफड करीत राहतं. युवराजाच्या प्रत्येक कृतीतून कृष्ण डोकावतो. कृष्णाने दाखवून दिलेल्या पाऊलवाटांवरूनच तर युवराज चाललेला असतो, जरी तो कृष्णाला प्रतिस्पर्धी समजत असला तरी! हाच कृष्ण आपल्या आणि बायकोच्या नात्यामध्ये सलणारा काटा वाटत असला तरी! ऐन रणांगणातून पळ काढणाऱ्या कृष्णाला नाही का ‘रणछोडदास’ म्हणून हिणवलं गेलं? शत्रू जर आपल्यापेक्षा शिरजोर असेल, तर निष्कारण वाघाच्या जबड्यात तोंड घालण्यात काय हशील आहे? त्यापेक्षा बुद्धिचातुर्याने आपल्या आहे, त्या शिबंदीचा परिणामकारक वापर केला, तर विजयश्री आपल्याच गळ्यात नाही का पडणार? की प्रत्येक लढाईत राजपुतानं ‘केसरिया बाणा’ दाखवणं आवश्यकच आहे. निष्कारण स्वत:चं शीर कापून घेण्याची बिनडोक खुमखुमी कशासाठी? त्यापेक्षा गनिमी काव्यानं शत्रूला नेस्तनाबूत करणंच श्रेयस्कर नाही का? हाही पराक्रमच असतो, हे कृष्णानंच नाही का शिकवलं? बायकोला फितवणा-या कृष्णाचा द्वेष करणारा युवराज आयुष्यभर आचरण करतो ते कृष्णनीतीचं! सुष्टांचं संरक्षण आणि दुष्टांचं निर्दालन, हे त्याच्या राज्यकारभाराचं ब्रीद! पण काळ युवराजाला अनुकूल नसतो. त्याच्या नजरेचा पल्ला इतका मोठा असतो की, इतरांनी त्याला ठार आंधळाच समजावं. बाबर हिंदुस्तानच्या वेशीवर येऊन ठेपण्याअगोदरच तो महाराणा संगांना बजावतो की, आधुनिक शस्त्रं खरेदी करा. ते होत नसेल, तर किमान मुघलांची युद्धनीती समजावून त्याप्रमाणे व्यूहरचना आखा. पण त्याचं म्हणणं धुडकावून लावलं जातं. युद्धाचा निकाल बाबराच्या बाजूनं लागतो. एकाही लढाईत पराभवाचं तोंड न पाहिलेले महाराणा संग भविष्यात वाढून ठेवलेल्या मानखंडनेनं बेचैन होऊन जातात. पण तो त्यांची समजूत घालून चितोडला माघारी फिरण्यासाठी त्यांना कसंबसं राजी करतो.. तर घरभेदीच इथं घात करतात. राणी कर्मावती दरबारी मानक-यांच्या वेशात मारेकरी पाठवते. अन्नात विष कालवून महाराजांना ठार मारण्याचा बेत सफल होतो. त्यांच्या हातून मरायचं नाही, या निर्धारानं राजपूत अंतिम युद्धाच्या प्रसंगी घालतात, तो ‘केसरिया बाणा’ डोक्याला गुंडाळून युवराज कृष्णाजवळ शेवटचा हिशेब चुकता करण्यासाठी पोहोचतो. मारेकरी तिथेही येऊन पोहोचतात. अंत:काळ जवळ आलेला असताना कृष्णाशी तो संवाद साधत राहतो. इतकी र्वष ज्याच्याशी कडवट वैर जोपासलं तो श्रीकृष्ण, राजकुमारी आणि आपण एकच आहोत, हे त्याला उमगतं. तत्क्षणी कृष्ण त्याला राजकुमारीसारखंच स्वत:त सामावून घेतो. मीरेच्या मिथकांशी आणि राजपुतान्यातल्या त्या काळच्या इतिहासाशी सुसंगत अशा विसंगतींमधून ‘एपिक’ म्हणावा इतका प्रचंड मोठा कथाव्यूह नगरकर यांनी रचला आहे. इतिहासानं नोंद न घेतलेल्या, ‘हरवलेल्या’ या पानांमधून आपल्यापर्यंत पोहोचतात ते जगण्यातला अटळपणा, योगायोग आणि विसंगती यांचे धागे. या धाग्यांचा गुंता वाचकांहाती देण्याचं काम ‘ककल्ड’नं केलं आहे. <span style="font-size:85%;"><span style=";font-family:Mangal;font-size:10pt;" ><span></span></span><span style=";font-family:Mangal;font-size:10pt;" ></span><span style=";font-family:Mangal;font-size:10pt;" ></span><br /></span>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-39055594275264175362011-04-30T01:23:00.000-07:002011-04-30T01:27:21.098-07:00‘चायनिझम’चे यश!<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZS0pFkBjmDYao1p2n-2C4dQtnPVUCq70q6JB56r3HTMoWowQQmutSTCPMlc3GXkUycu6T5_28GJK1FcmkgevlZTTI2IEdB-6j2tQEuV_2LwmNQ46bCQdq6Duy5Kr_fDaJBvlavC3vK4M/s1600/china.jpeg"><img style="margin: 0pt 10px 10px 0pt; float: left; cursor: pointer; width: 181px; height: 278px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZS0pFkBjmDYao1p2n-2C4dQtnPVUCq70q6JB56r3HTMoWowQQmutSTCPMlc3GXkUycu6T5_28GJK1FcmkgevlZTTI2IEdB-6j2tQEuV_2LwmNQ46bCQdq6Duy5Kr_fDaJBvlavC3vK4M/s320/china.jpeg" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5601290316403811154" border="0" /></a><br /><p><strong></strong></p><span style="font-size:130%;">" चिनी राज्यकर्ते स्वत:ला इतिहासदत्त मध्यवर्ती आणि एकछत्री साम्राज्याचे वारसदार मानतात. हा मध्ययुगीन ताठा तो-यात मिरवतच त्यांचा जगाशी व्यवहार सुरू असतो. साम्यवादाच्या भरभक्कम आवरणाखाली त्यांनी विकसित देशांच्या पंक्तीत जाऊन बसण्याची किमया साध्य केली. नेमकी हीच बाब भांडवलशाही देशांना खटकते. येथील साम्यवादाचेच भांडवल करून हे लोकशाहीवादी देश चीनच्या प्रगतीला नाकं मुरडतात. पण आता हा दृष्टिकोन बदलण्याची गरज येऊन ठेपली आहे. कारण, चीनशिवाय जागतिक बाजारपेठेला कधीच तरणोपाय नव्हता आणि भविष्यात तर अजिबात नसेल. साधनापेक्षा साध्य महत्वाचे, हा मुद्दा जेम्स किंजनं या पुस्तकातून मांडला आहे. " </span><br /><br /><br /> <span style="font-size:130%;"> दहशतवाद्यांनी २००१मध्ये वर्ल्ड ट्रेड सेंटर आणि अमेरिकन सुरक्षा दलांचं मुख्यालय असलेल्या पेन्टागॉनवर विमानं धडकवली. पेन्टागॉनचे नुकसान झाल्यानंतर जॉर्ज बुश सैन्यदलांच्या प्रमुखांसह डोक्याला हात लावून बसलेत. अगदी नाऊरू-पालाऊ-टोंगापासून रशिया-इंग्लंड-फ्रान्सपर्यंत सर्व देशांच्या प्रमुखांचे सांत्वनपर संदेश बुश यांना येऊन झालेले आहेत. तेवढ्यात चीनच्या राष्ट्राध्यक्षांचा फोन खणखणतो. बुश रिसीव्हर कानाला लावतात. औपचारिक बोलून झाल्यानंतर चीनचे राष्ट्राध्यक्ष बुशना विचारतात, ‘काय हो? पेन्टागॉनचे सर्व संगणक जळाले म्हणे?’, ‘ होय! दुर्दैवानं ते खरं आहे’, बुश महाशयांचं दु:ख त्यांच्या बोलण्यातून साफ झळकतंय. ‘काळजी करू नका. पेन्टागॉनमधला सर्व तपशील बीजिंगच्या सव्र्हरमध्ये एकदम सुरक्षित आहे. आजच्या आजच वॉशिंग्टनला पाठवून देतो’, राष्ट्राध्यक्ष तत्परतेनं उत्तरतात. .. ही अर्थातच वस्तुस्थिती नाही. चीनमध्ये सांगितला जाणारा विनोद आहे हा. पण वारंवार अमेरिकेला ललकारत शड्डू थोपटत ताकद दाखवणा-या चीनच्या वाढत्या सामर्थ्यांची प्रतीती देण्यास त्याच्या आर्थिक, तांत्रिक आणि लष्करी आकडेवारीपेक्षा एवढा विनोद पुरे! जेम्स किंज पत्रकार असल्यामुळेच त्याच्याकडून चीनच्या आर्थिक ताकदीचं विश्लेषण करणारं ‘ चायना शेक्स द वर्ल्ड : राइज ऑफ हंग्री नेशन’ नावाचं हे पुस्तक कळेल अशा भाषेत लिहिलं गेलं असावं! अन्यथा, अर्थशास्त्रज्ञ कशाला एवढी तसदी घेतायत तो ‘फायनान्शिअल टाइम्स’चा बीजिंग ब्यूरो चीफ होता. अर्थविषयक पुस्तकांत परिभाषा आणि आर्थिक संज्ञा अपरिहार्य असतात. वाचकांना या संज्ञांचा शेंडा-बुडखा माहीत नसेल, तर संदर्भ डोक्यावरून जातात. अगोदरच रोजच्या कटकटींनी कावलेले सर्वसामान्य मन अशा पुस्तकांकडे वळू इच्छित नाही. त्यामुळेच, ‘बेस्ट सेलर’च्या यादीत ती पुस्तकं कायम तळाच्या जागी पंगत मांडून असतात. पण किंजने या संज्ञांचा केवळ चवीपुरता वापर केल्यानं दुबरेधपणा टाळत पुस्तक रोचक झालंय. चार्ल्स डार्विनची उत्क्रांती आणि चेअरमन माओची सांस्कृतिक क्रांती, या दोन्ही संकल्पनांना चीनने पार मोडीत काढलं. प्रत्येक उत्क्रांती सावकाश आणि टप्प्या-टप्प्याने होते, हा डार्विनचा सिद्धान्त. पण चीनच्या बाबतीत ते घडलं नाही. चेअरमन माओनंतर १९७९मध्ये डेंग जियाओ पेंगनं चीनची सूत्रं हाती घेतली. त्यानंतर दहा वर्षातच या देशाच्या विकासदरानं आठ टक्क्य़ांच्या पुढे मुसंडी मारली. आपण मात्र स्वातंत्र्यानंतरची ४० वर्षे साडेतीन टक्के विकासदराभोवतीच घोटाळत होतो. या प्रगतीत (?) नियोजनकार आणि राज्यकर्त्यांनी एवढं सातत्य ठेवलं होतं की, जगभरातले अर्थतज्ज्ञ साडेतीन टक्के विकासदराला ‘हिंदू रेट ऑफ ग्रोथ’ अशी हेटाळणीजनक अर्थशास्त्रीय उपमा देऊन मोकळे झाले. माओच्या सांस्कृतिक क्रांतीनंतर गळपटलेल्या आणि भयभीत झालेल्या चिनी जनतेला डेंगने मोकळीक दिली. कारखानदारांवरची बंधनं शिथिल केली. थोडक्यात, राज्यव्यवस्थेला साम्यवादाच्या चौकटीत बसवून अर्थव्यवस्थेला भांडवलशाहीच्या ताब्यात दिलं. गंमत बघा, ऐतिहासिक ‘लाँग मार्च’मध्ये माओबरोबर चीन आडवा- उभा पिंजून काढताना पायाचे तुकडे पडलेला हा मनुष्य! हाल-अपेष्टा सहन करत, रानफळं खात माओसोबत एवढं अंतर चालून गेला. राज्य मिळवलं. चँग कै शेकला तैवानमध्ये पिटाळलं. पण माओसमवेत काम करताना त्याला बहुधा कळून चुकलं असावं की, ‘लाँग मार्च’मध्ये आपण फुकाची तंगडतोड केली. साम्यवाद लोकांचं पोट भरू शकत नाही. हा कट्टर कम्युनिस्ट डेंग नेत्याचं धोरण चुकल्यानंतर चिनी जनतेचे हित लक्षात घेऊन ते बदलण्याचे धैर्य दाखवतो. पण त्याचे भारतीय कॉम्रेड्स मात्र अजूनही पोथीनिष्ठा सोडण्यास तयार नाहीत. किंजच्या पुस्तकाचा रोखही त्याच दिशेने आहे. त्याचं म्हणणं असं की, मानवी हक्कांची गळचेपी करत असल्याबद्दल चीनला आतापर्यंत पाश्चिमात्य राष्ट्रांनी वाळीत टाकलं होतं. नेत्रदीपक आर्थिक प्रगती केली असली, तरी त्या देशाचे लगाम हुकुमशहांच्या हाती आहेत, असं म्हणत चीनच्या वाढत्या ताकदीला हेटाळण्यात आलं. पण, परिस्थिती बदललीय. त्यामुळे पाश्चात्त्यांनी चिनी नागरिकांच्या सामाजिक कुचंबणांवर चिंता आणि सहानुभूती व्यक्त करण्याऐवजी आपल्या समाजात काय जळतंय, याची काळजी वहावी. पैसादेखील स्वातंत्र्य देतो, हे सत्य चिनी नागरिकांनी आपल्यापुरतं स्वीकारलं आहे. त्यामुळेच नजीकच्या काळात तिथे लोकशाही येण्याची शक्यता नाही. चीनबद्दलचं भाकित आणि भीती दोन शतकांपूर्वीच नेपोलियननं व्यक्त केली होती. हा देश झोपलेला आहे. त्याला तसाच राहू द्या! कारण, तो जागा झाल्यानंतर सगळं जग हादरवून सोडेल, असं नेपोलियन म्हणाला होता. ते खरं ठरलं. किंजने पुस्तकाला शीर्षक देताना याच वाक्याचा संदर्भ वापरला असावा. चीनच्या आर्थिक प्रगतीचं कौतुक करताना तेथील पर्यावरणीय दुष्परिणामांबाबत काळजी करत नसल्याबद्दल किंजने चिनी सरकारला चिमटे घेतलेत. आर्थिक प्रगतीत सर्वसमावेशकत्व नसल्याबद्दल साधार चिंता तो व्यक्त करतो. तेथील ७० कोटी जनतेचं उत्पन्न प्रतिदिन दोन डॉलर आहे. अर्जुन सेनगुप्ता समितीच्या अहवालानुसार, ८० कोटी भारतीय दिवसाला २० रुपयांवर गुजराण करतात. १८५०मध्ये शिकागोत काम करणा-या अमेरिकन मजुराला जितके पैसे मिळायचे, त्याच्या फक्त निम्मे पैसे चिनी कामगाराला मिळतात. विकासाचा वेग वाढल्याने चीनमधील शिक्षणाचे प्रमाण वाढले आहे. तेथील ३० कोटी जनता मध्यमवर्गीय जीवन जगत आहे. पुढील पंधरा वर्षात हा आकडा दुप्पट होईल, असा अंदाज आहे. विकसनशील लोकशाही देशांपेक्षा चीनमधील सुधारणांची गती विलक्षण आहे. ही गती अर्थव्यवस्थेची प्रगती आहे की सूज, याबद्दल कायमच मत-मतांतरे असतील. पण, त्या देशाने कम्युनिझम आणि कॅपिटलिझमच्या मिश्रणातून निर्माण केलेला ‘चायनिझम’ राबवून करून प्रगती साधली, हे मान्य करावं लागतंच. साम्यवादी विचारप्रणालीचा गाभा तोच असला, तरी भिन्न सामाजिक अवकाशांमध्ये तिची रूपं बदलली. औद्योगिक क्रांती आणि सामाजिक परिस्थिती यांच्या अंर्तविरोधातून जर्मनीत मार्क्सवाद जन्माला आला. पण, सरंजामी वरवंट्यात पिचलेल्या रशियात तो मोहोरला, बहरला आणि कोमेजला. चिनी शेतक-यांना उज्ज्वल भविष्याचं स्वप्न दाखवणा-या माओनं निरंकुश राज्य केलं. भ्रमनिरास करणा-या माओवादाला डेंगनं दूर सारलं. आता चीन जगातली तिसरी शक्तिशाली अर्थव्यवस्था आहे. आता चीनमध्ये जे काही चालू आहे, त्याला साम्यवाद म्हणावं की आणखी काही, हा केवळ तात्विक प्रश्न आहे. भविष्याच्या गर्भात डोकावता येत नाही. तिआनमन चौकातला उठाव रणगाडे घालून चिरडला गेला. पण कुणी सांगावं, कदाचित मॅन्डॅरिनमध्ये भांडवलवादाचं महाकाव्य जन्माला येईलही. (बट, विथ इट्स ओन चायनीज व्हर्जन!)</span><p style="margin: 0in 0in 0pt; font-weight: bold;" class="MsoNormal"><span style="font-size:100%;"><span class="contextview"><span style=";font-family:Mangal;font-size:10pt;" ><span></span></span></span></span></p>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5157415397146209223.post-60881848594628041582011-04-30T01:01:00.001-07:002011-04-30T01:04:54.375-07:00अर्थासह अनुवादु..!<strong>" <span style="font-size:130%;"><span>अनुवाद</span> <span>करताना</span> <span>आशयाच्या</span> <span>आत्म्याशी</span> <span>प्रतारणा</span> <span>केली</span> <span>गेली</span>, <span>की</span> <span>मूळ</span> <span>साहित्यकृतीचा</span> <span>खून</span><span>पडल्याशिवाय</span> <span>राहत</span> <span>नाही।</span> <span>त्यामुळे</span> <span>अनुवादकाची</span> <span>जबाबदारी</span> <span>लेखकाहून</span> <span>मोठी</span> <span>असते।</span> <span>पण</span><span>साहित्यविश्वाकडून</span> <span>अनुवादकांची</span> <span>दखल</span> <span>घेतली</span> <span>जात</span> <span>नाही</span>, <span>अशी</span> <span>खंत</span> <span>साहित्य</span> <span>अकादमीच्या</span> <span>वतीने</span><span>मुंबई</span> <span>मराठी</span> <span>ग्रंथसंग्रहालयात</span> <span>आयोजित</span> <span>करण्यात</span> <span>आलेल्या</span> ‘<span>मराठी</span> <span>भाषांतरे</span>’ <span>या</span> <span>परिसंवादात</span> <span>सहभागी</span><span>झालेल्या</span> <span>अनुवादकांनी</span> <span>व्यक्त</span> <span>केली</span>.</span> "<br /><br /> </strong><br /><p style="margin: 0in 0in 0pt; font-weight: bold;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;"> सृजनाच्या अभिव्यक्तीचं माध्यम म्हणून भाषेचं महत्त्व असले</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>तरी तिला भौगोलिक मर्यादा पडतात. अनुवादित साहित्यकृतींच्या बाबतीतही हाच महत्त्वाचा प्रश्न आहे. भाषेचा अडथळा पार करताना संबंधित साहित्यकृतीचा मूळ गाभा हरवण्याचा धोका निर्माण होतो. ज्या सांस्कृतिक परिपोषणाने तिला साहित्यिक मूल्य आलं आहे</span>, <span>ते अनुवादातूनही सिद्ध करणं</span>, <span>ही मोठीच कसोटी आहे. त्यामुळे एखादी साहित्यकृती हे तिच्यातील वेगळंपण</span>, <span>तिच्यातली अभिजातता</span>, <span>अंगभूत सौंदर्य</span>, <span>सामाजिक</span>, <span>राजकीय आदी संदर्भाच्या अनुषंगाने येणा-या तिच्या मूळ सांस्कृतिक आविष्काराशी प्रामाणिक राहून दुस-या भाषेत प्रकट करणं</span>, <span>हे तितकंच जिकिरीचं आणि आव्हानात्मक काम आहे. साहित्याच्या प्रांतात सृजन आणि अनुवाद यांच्यात डावं-उजवं करण्याची प्रथा आहेच. तिथेही ती निर्धारित मूल्यांच्या मापदंडांवर तोलली जात असली</span>, <span>तरी अनुवादाला दुय्यम स्थान स्वीकारावं लागतं. अनुवाद म्हणजे अनु:सृजन की</span>, <span>सृजनाचे निव्वळ भाषांतर</span>, <span>हा प्रश्न साहित्यक्षेत्रात वारंवार चर्चिला जातो. साहित्य अकादमीच्या वतीने मुंबई मराठी ग्रंथसंग्रहालयात भरविण्यात आलेल्या परिसंवादात याच विषयावर विचारमंथन झाले. सहभागी अनुवादक-लेखकांनी अनुवादाचा इतिहास</span>, <span>परंपरा</span>, <span>प्रगती</span>, <span>सद्यस्थिती आणि भविष्यातील आव्हाने यांचा परामर्श घेतला. ख्यातकीर्त साहित्यिक शरणकुमार लिंबाळे यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या या परिसंवादात शीला कोळंबकर</span>, <span>अपर्णा लांजेवार</span>, <span>दामोदर खडसे</span>, <span>सुनीता परांजपे</span>, <span>लक्ष्मीनारायण बोल्ली</span>, <span>लक्ष्मण हर्दवाणी या मान्यवर अनुवादकांनी आपले विचार मांडले. त्याचा थोडक्यात घेतलेला हा गोषवारा.</span></span></span></p> <p style="margin: 0in 0in 0pt; font-weight: bold;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">अपर्णा लांजेवार यांनी अनुवादित साहित्याची उत्पत्ती विशद केली. भारतीय समाजात उत्तरोत्तर बळकट होत गेलेल्या वर्णव्यवस्थेमुळे ज्ञानाच्या आदान-प्रदानाच्या प्रक्रियेत खंड पडला</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>हे त्यांनी ऐतिहासिक दाखले देत उद्धृत केले. प्राचीन काळात संस्कृतसारखी समृद्ध ज्ञानभाषा असतानाही तिच्याद्वारे अनुवादाचं काम झालं नाही</span>, <span>असा मुद्दा लांजेवार यांनी आपल्या भाषणात मांडला. आपल्या म्हणण्याच्या पुष्ट्यर्थ त्यांनी दाखले देताना म्हटलं की</span>, <span>वैदिक आणि वैदिकोत्तर काळात संस्कृतवर अभिजनांनी मक्तेदारी प्रस्थापित केली. त्यामुळे आपोआपच इतर जाती-वर्ण ज्ञानप्रक्रियेपासून वंचित राहिले. याचा परिणाम भिन्न-भिन्न समाजांमधील सांस्कृतिक देवाण-घेवाण खुंटण्यात झाला. अलेक्झांडरने भारतावर स्वारी केल्यानंतर काही संस्कृत पंडीत आपल्याबरोबर नेले. पण त्यांच्याकडून ग्रीक साहित्य संस्कृतमध्ये अनुवादित होऊ शकलं नाही. अपौरुषेय वेद अथवा गीता यांच्यासारख्या अध्यात्मशिरोमणी ग्रंथांचीही जगाला ओळख होऊ शकली नाही. याउलट</span>, <span>मुस्लिमांनी अरेबिक आणि फारसी भाषेत जगभरातील साहित्य अनुवादित करण्याचा सपाटा लावला. बुद्धाचं तत्त्वज्ञानही पालीतून चिनी-जपानीसारख्या भाषांमध्ये अनुवादित झालं. पण धार्मिक कर्मठतेमुळे संस्कृतने बुद्धाची दखल घेतली नाही. केवळ संस्कृतमध्येच उपलब्ध असलेलं जीवनविषयक ज्ञान मध्ययुगीन संतांनी बंडखोरी करून सामान्यजनांसाठी खुलं केलं. ज्ञानाचा हा ओघ मराठीतही पाझरला आणि समृद्ध झाला. अनुवादाच्या प्रक्रियेला सुरुवात झाल्यानंतर अध्यात्मिक आणि तात्विक क्षेत्रापुरतं कवाडबंद असलेलं मराठी साहित्य खुलं झालं. </span>‘<span>अमेरिकन रोमॅन्टिसिझम</span>’<span>ला खतपाणी घालणा-या पूर्वसुरींचा प्रभाव आधुनिक मराठी साहित्यिकांवरही पडला. सगळे विचार रिचवत मराठी साहित्य समृद्ध होत गेलं. आता ही प्रक्रिया समाधानकारक सुरू आहे.</span></span></span></p> <p style="margin: 0in 0in 0pt; font-weight: bold;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">दामोदर खडसे यांनी आपल्या भाषणात शब्दांचं अर्थवाहीपण जपण्यावर भर दिला. ग्रामीण अथवा दलित साहित्यातील परिभाषा इतर भाषांमध्ये उपलब्ध नसतात. शब्द स्वत:सोबत जी संस्कृती वाहत असतात</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>तिची नाळ तुटण्याचे प्रसंग अनुवाद करताना निर्माण होतात. अनुवादाला चपखल प्रतिशब्द सुचला नाही की</span>, <span>भाषा आपटी खाऊ लागते. अनुवादक भरकटू लागतो. मूळ लेखकाला नेमकं जे म्हणायचं अथवा सुचवायचं आहे</span>, <span>ते अनुवादातून प्रतीत होत नाही. त्यामुळे वाचकाच्या मनात मूळ लेखकाच्या सृजनशीलतेविषयी शंका उत्पन्न होते. नेमक्या याच कारणांमुळे गद्यापेक्षा कवितांचे अनुवाद ही सर्वात आव्हानात्मक बाब आहे. मूळ साहित्यकृतीत वापरल्या गेलेल्या प्रतिमा आणि त्यापाठीमागील संदर्भाचे ग्रहण दुस-या संस्कृतीविश्वात वावरणा-या वाचकांना होणं</span>, <span>यातच अनुवादाचं साफल्य असते. लक्ष्मीनारायण बोल्ली</span>, <span>सुनीता परांजपे</span>, <span>शीला कोळंबकर</span>, <span>लक्ष्मण हर्दवाणी यांनीही आपल्या बोलण्यातून असाच सहमतीचा सूर व्यक्त केला. अनुवादाला बरे दिवस आले असले</span>, <span>तरी अनुवादकांना </span>‘ <span>चार दिन सुखाचे</span>’ <span>यायचे आहेत. त्यांची आर्थिक पिळवणूक</span>, <span>लेखक-प्रकाशकांकडून होणारी हेटाळणी या व्यावहारिक मुद्यांकडेही यावेळी लक्ष वेधण्यात आलं. </span></span></span></p><span style="font-weight: bold;font-family:Mangal;font-size:130%;" ></span> <p style="margin: 0in 0in 0pt; font-weight: bold;" class="MsoNormal"><span style="font-size:130%;"><span style="font-family:Mangal;">अनुवाद करताना आशयाच्या आत्म्याशी प्रतारणा केली गेली</span><span style="font-family:Mangal;">, <span>की मूळ साहित्यकृतीचा खून पडल्याशिवाय राहत नाही. सृजनाची अभिव्यक्ती स्वभाषेतून करणा-या लेखकाला प्रकटीकरणाचे बंधन नसते. किंबहुना</span>, <span>या स्वैर</span>, <span>तरीही आवश्यक स्वातंत्र्यामुळेच तो अस्सल साहित्याचा निर्माता ठरतो. चोखंदळ वाचक त्याला डोक्यावर घेतात. पण</span>, <span>हे साहित्य इतर भाषांमध्ये अनुवादित करणा-याची जबाबदारी लेखकाहून मोठी असते. अनुवादकाला एकाच वेळी विभिन्न सांस्कृतिक अवकाशांमध्ये वावरावे लागते. अनुवादाच्या माध्यमातून<span> </span>एका अपरिचित संस्कृतीची ओळख तो दुस-या समाजातील वाचकांना करुन देत असतो. एका अर्थाने तो अव्याहत चाललेल्या सांस्कृतिक दिंडीचा बिनीचा शिलेदार आहे. जागतिकीकरणानंतर भाषेच्या उदारीकरणाचेही दिवस आले आहेत. आतापर्यंत स्वकोशात मग्न राहिलेल्या जागतिक पटलावरच्या विविध संस्कृती एकमेकांशी देवाण-घेवाण करू लागल्या आहेत. त्यामुळे विरोध आणि विकासाच्या प्रक्रियेला कधी नव्हे इतकी प्रचंड गती मिळाली आहे. आपली नितांतसुंदर मराठी भाषाही याला अपवाद कशी असेल</span>? <span>विकासाच्या प्रक्रियेत आत्मविश्वासाने सहभागी व्हायचं की</span>, <span>विरोध करून खोटा अहंगंड आणि दुबळा न्यूनगंड पोसायचा</span>, <span>याचा निर्णय आपणच घ्यायचा आहे. चक्रधर-ज्ञानोबांनी जोपासलेला मराठीचा वटवृक्ष आणखी बहरेल की झडेल</span>, <span>हे त्यातूनच तर ठरेल!</span></span></span></p>Ajithttp://www.blogger.com/profile/00888372722042904518noreply@blogger.com0