बिनस्वेटराचं शहर : भाग १

दिग्विजयच्या डायरीतली एक नोंद (९ डिसेंबर २००९)

      बर्फाळ वाटावं, असं वारं त्या दिवशी वाहत होतं. रात्रीच्या वेळी इतकं लागट वारं वाहिलेलं क्वचितच कुणी अनुभवलं असेल. हिवाळ्यात सगळा देश जरी धुक्याच्या दुलईत लपेटलेला असला, तरी मुंबईत पांघरुणाच्या घड्या मोडण्याची वेळ येत नाही. घरा-घरांतले पंखे रात्रन् दिवस पाचच्या स्पीडनं फिरत असतात. उत्तरेकडून मुक्कामाला आलेल्या वा-यांचा हा परिणाम असल्याचं हवामान खात्यानं सांगितलं होतं. एरवीपेक्षा पारा एकदम निम्म्यावर. म्हणून हे असलं भावनाविहीन को-या चेह-याचं बर्फिलं वारं. समुद्रावरनं ऊब घेऊन येणारी हवा त्या आडदांड वा-याला मिठीत कवटाळू पाहत होती. त्याच्या थंडगार, झोंब-या नि बेजान भासणा-या अस्तित्वात जिवंतपणाची धुगधुगी आणायची धडपड ती करत होती. पण, काहीच उपयोग होत नव्हता. उत्तरेचा हा मुजोर वारा तिला दादच लागू द्यायला तयार नव्हता. त्यामुळे चौपाटीवर फिरायला येणारी माणसं रेतीतच पाय रुतवून कुडकुडत फे-या मारत होती. चालत्या लोकलमध्ये एकमेकांवर आपटून आवाज करणा-या मोकळ्या हँडल्सप्रमाणं त्यांच्या दातांची अवस्था झाली होती. 

    पण, हे वातावरण फार दिवस राहणार नाही. नशीब काढण्यासाठी म्हणून या महानगरात येऊन इथं काही दिवस रेंगाळून नि परिस्थितीशी खडाखडी करत खांदे पाडून पुन्हा गावाची वाट धरणा-यांप्रमाणं ही थंडीही निमूट निघून जाईल.

 थंडी ही काही मुंबईची ओळख नाही. मुंबई म्हंटलं की, अति पाऊस नि अति उष्णता. इथं ऊबदार असं काहीच नाही. नाही म्हणजे नाहीच. अपवाद फक्त हिवाळ्यातल्या काही नशीबवान दिवसांचा. तेव्हा स्वेटर घालून गुलाबी थंडीची मजा अनुभवता येते. गारठा घेऊन शरिरात भिनू पाहणा-या हवेला फक्त नाकपुड्यांतनंच प्रवेश. तिनं चेह-यावर घ्यावं हवं तेवढं नाचून. बाकी स्वेटर करतोच ऊबदार ढालीचं काम. श्वास घेतल्यानंतर पोटात जाणवणारा एक खोल-खोल गारेगार खड्डा आणि बाहेर शरिरावर लोकरीचं मऊमुलायम कवच. ते क्षण अंगावर गोड शिरशिरींची आवर्तनं उठवतात. पण, हे सुख काही दिवसांपुरतंच. 

 आपल्या शहरात असताना प्रत्येक हिवाळ्यातल्या प्रत्येक दिवशी आपण ते सुख अनुभवलं. आपल्याकडं आतापर्यंत चिक्कार स्वेटर्स झालीयत नि ब्रँडेड जर्कीन्स. पण, आतापर्यंत जपून ठेवलीयत ती फक्त दोन स्वेटरं. एक आईनं विणलेलं आणि दुसरं मैत्रिणीनं दिलेलं. आईचं स्वेटर जुनं झालं... विरलं नि त्याची रवानगी माळ्यावरल्या गाठोड्यात झाली. नोकरीसाठी घर सोडून अनेक दिवस झालेत. त्यामुळं ते गाठोडंही आता आठवणींच्या एका कोप-यात पडलंय.

पण, मैत्रिणीनं दिलेलं स्वेटर आपण अजूनही घालतोच. थंडी सहन व्हायची नाही तेव्हा आपल्याला... तुफान कुडकुडायचो. एकदा आपले उकलून पांढरे पडलेले हात पाहून तिनंच बळेबळे मुंडक्यातून सरकवत हे स्वेटर अंगात ढकललं होतं. आता बाह्या जरा अप-या वाटायला लागल्यात, तरी तेच चालवतो. आतासुद्धा तेच अंगावर आहे. गळा झाकून घेणारं आणि काळ्या रेघोट्यांचं... ऊब देणारं जेन्युईन स्वेटर...

  .......एरवी दीड कोटी लोकसंख्येच्या या अस्ताव्यस्त पसरलेल्या महानगराचं वातावरण कधीच ऊब देत नाही. दाहकजाळ उष्णता देतं. घामट तलखी देतं. मानेवरून हलकासा हात फिरवला, तरी हाताला मळाच्या वळ्या लगेच चिकटतात. ऊब आणि गर्मी यात फरक आहे. ऊब आधार देते आणि गर्मी चटके. इथे पावसाचं भुरभुरणं मार्दवी नसतं. डोळ्यांत रक्त उतरलेल्या बेभान माणसानं समोरच्याला दयामाया न दाखवता कानफडावं, त्याप्रमाणं पाऊस सटासट रपके ठेवून देतो. अंगावर कोसळणा-या धारांच्या टोकांशी ब्लेड बांधलंय की काय, असं वाटतं. अशी टोकदार वातावरणीय परिस्थिती. दोन्हींचाही काहीएक मेळ साधत समशीतोष्णता इथे कधी निर्माणच होत नाही. त्यामुळंच बहुधा कायम अशांत तगमग इथं वास्तव्याला असते. हा त्या वातावरणाचा शहरातल्या माणसांवर झालेला परिणाम की, शहरातल्या माणसांमुळं वातावरण दूषित झाल्याचा...? लक्षात येत नाही...............